اَفتونیوز| صیاد خردمند: فصل امتحانات برای همه بچه ها نوعی نگرانی و استرس را در پی دارد، به طوری که همواره  خانواده ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.

کارشناسان معتقدند میان اضطراب امتحان و عملکرد دانش آموزان رابطه منفی وجود دارد، بطوریکه هر چه سطح اضطراب فرد برای امتحان بیشتر باشد، تمرکز او بر تکلیف کمتر و سرعت عمل اش کاهش می یابد.

تحقیقات نشان می‌دهد دانش آموزان دختر بیشتر از پیش در معرض  اضطراب امتحانات قراردارند، لذا در این فرصت اَفتونیوز به دلیل اهمیت این آسیب در میان دانش آموزان دختر پای صحبت چند تن از معلمان شهر یاسوج نشسته است.

ربابه رستمی مشاور تحصیلی و روانشناس بالینی درباره‌ی اضطراب و استرس دانش‌آموزان در فصل امتحانات اظهار داشت که ابتدا باید تعریفی از استرس داشته باشیم. وقتی فردی ترسی نسبت به یک موقعیت مشخص داشته باشد یک فشار روانی را تحمل می‌کند که به آن استرس می‌گوییم. معمولا دو نوع استرس منفی و مثبت داریم. استرس مثبت دانش‌آموز را وادار به تلاش و رشد می‌کند و ما چنین استرسی را مثبت می‌گوییم به شرطی که فرد علائم استرس منفی مثل کابوس، سرگیجه، تهوع، عدم تمرکز و عوامل جسمی و روحی را تجربه نکند. ما می‌گوییم چنین استرسی خوب است و سبب رشد می‌شود اما در استرس منفی دانش‌آموز به دلیل اینکه کاهلی کرده و در طول سال درس را به‌خوبی مطالعه نکرده و برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت زمان نداشته‌است، با استرس مواجه‌‌ می‌شود. در بعضی موارد انتظارات زیاد والدین، محیط مدرسه، توقعات اطرافیان و مقایسه شدن توسط والدین با دیگر همسن‌و‌سالان از عوامل استرس هستند.

محیط مدرسه؛ استرس‌زا یا آرامش بخش

این مشاور تحصیلی خاطر نشان کرد که ترس از معلم و مدیر باعث استرس می‌شود، از جهت محیط مدرسه می‌توان با دانش‌آموز صحبت کرد که اگر امتحانات را خراب کردید جای جبران هست و نقش مشاور مدرسه در اینجا بسیار مهم است که با دانش‌آموزان صحبت کند، برنامه ریزی و مدیریت زمان را توضیح دهد و اینکه چگونه مطالب عقب افتاده را بخواند. با والدین در مورد کیفیت خواب یا تغذیه در ایام امتحانات صحبت شود.  

رستمی در ادامه افزود مراقبین آزمون نقش مهمی در تشدید یا کاهش استرس دارند و می‌توانند  با بچه‌ها صحبت کنند، به آنها آرامش دهند، تنفس عمیق جهت کاهش استرس را به دانش آموزان آموزش دهند و تاکید کنند که عجله نکنند و سعی کنند سر جلسه امتحان با تمرکز به تک تک سوالات پاسخ دهند و زمان کافی برای پاسخ دهی را به‌موقع یادآوری‌کنند.

استرس نتیجه‌ی رقابت و چشم‌و‌هم‌چشمی

فروزان دارابی مدیر مدرسه و روانشناس بر زمینه‌های فرهنگی ایجاد  استرس تاکید کرد و گفت در شهرهایی مانند یاسوج و سی‌سخت با پدیده‌های چشم‌وهم‌چشمی و رقابت افراطی مواجه بوده‌ایم،  آنچه در این دو شهر دیدم این بود که بحث حسادت در انتخاب رشته بسیار به چشم می‌آید و باعث اضطراب خیلی شدید دانش‌آموز شده و شاهد هجوم زیاد به رشته‌ی تجربی برای ورود به رشته‌های پزشکی و زیرشاخه‌های آن هستیم و شاهد این هستیم که دانش‌آموز پایه‌ی قوی برای این رشته را ندارد و یا علاقه‌ای نبوده، صرفا چون دختر عمو، پسر عمو یا یکی از اقوام پزشک است، دانش‌آموز را مجبور به انتخاب رشته‌ی تجربی می‌کنند. گاهی با خانواده‌ها هم صحبت می‌کنیم که دانش‌آموز علاقه‌مند نیست یا زمینه‌ها فراهم نیست و خانواده‌ها میگویند که زمینه‌ها را مهیا می‌کنیم و این باعث می‌شود که به سمت کلاس‌های تقویتی و هزینه های گزاف در آموزشگاه‌های بی‌شمار این شهر بروند. روز‌به‌روز بر تعداد این آموزشگاه‌ها اضافه می‌شود و با ترفندهای خاصی دانش‌آموز و اولیا را جذب می‌کنند. چیزی شبیه به این است که شما گردوی پوچی را بکارید و هر روز آب دهید و با انواع تقویتی‌ها و پول‌ها انتظار رشد داشته باشید. خوب چنین اتفاقی نمی‌افتد. می‌خواهیم درخت پرثمری تحویل بگیریم و نمی‌شود.

میل به دیده شدن و استرس

دارابی در ادامه افزود، نوجوانان روحیه‌ی حساس‌تری دارند و سعی می‌کنند همواره خود را نشان دهند و این خودنمایی در زمینه‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد. یکی از این موارد خودنمایی در‌زمینه‌ی درس خواندن است. در گذشته توجه به دختران کمتر بوده اما در دوره‌ی کنونی وضعیت به نسبت بهتر شده‌است و توجه نسبت به دختران در جامعه‌ی ما بیشتر شده اما باز هم این نسل توجه خیلی بیشتری می‌خواهند و محبت فراتری را می‌طلبند و نسلی نیستند که سختی‌ها را تحمل کنند و نسبت به نسل‌های قبل در آرامش و رفاه بیشتری بزرگ شده‌اند.

انتخاب رشته‌ی اجباری استرس‌زاست

فرزانه پاکباز دبیر تاریخ دبیرستان های شهر یاسوج در خصوص استرس در بین دانش‌آموزان دختر تصریح کرد، همواره  بخشی از استرس طبیعی است و در کل  استرس لازمه‌ی زندگی است و سبب می‌شود عملکرد خود را به‌درستی انجام دهیم. اگر دانش‌آموزان تا اندازه‌ای این استرس را نداشته باشند قطعا هیچ گونه حساسیتی نسبت به درس‌های خود، نظم، زمان بیدار شدن از خواب و حضور در مدرسه ندارد. پس لزوما استرس امر بدی تلقی نمی‌شود. اما می‌خواهیم در این مورد صحبت کنیم که چرا برخی از دانش‌آموزان به‌خصوص دانش‌آموزان دختر بیشتر در معرض این استرس هستند. باید گفت فارغ از اینکه استرس امری فردی است، یعنی مثلا دانش‌آموز اعتماد به نفس بالایی ندارد، بخشی دیگری از استرس به مدرسه و خانواده برمی‌گردد.

 خلأهای روانی زیادی در میان دانش‌آموزان دختر می‌ببنیم که این امر  به خانواده برمی‌گردد. وی در ادامه اشاره کرد، زمانی که وارد کلاس دانش‌آموزان  تجربی می‌شوم و می‌پرسم چند نفر به این رشته علاقه دارند، متوجه می‌شویم چندین نفر با اجبار این رشته را انتخاب کرد‌ه‌اند، اکثریت با اجبار خانواده و بدون علاقه‌ی شخصی این رشته را انتخاب کرده‌اند یا به رشته ای مثل هنر، گرافیک، عکاسی و حتی طراحی دوخت علاقه داشتند. بارها رخ داده که اولیا تماس بگیرند و عنوان کنند که بعد از صحبت‌های شما فرزند من علاقه‌ای به تحصیل  در رشته‌ی مورد نظر را ندارد، به نظر شما در رشته‌ی دیگر موفق می‌شود؟

این کارشناس ارشد تاریخ ادامه داد،  برای موفقیت یک دانش‌آموز، خلاقیت و توانایی‌های فردی یکی از عوامل و علل‌های موفقیت است و اینکه دانش‌آموز را به‌خاطر یک سری رقابت‌ها به سمت رشته‌ی پزشکی و زیرشاخه‌های آن سوق دهیم به ریشه‌های فرهنگی جامعه برمی‌گردد.

در بسیاری از مواقع جامعه سبب ایجاد استرس می‌شود و گاها دانش‌آموز را از مسیر خارج می‌کند.

ماراتن کنکور و رویاهایی که فروخته می‌شود

پاکباز در ادامه اضافه کرد، گاهی دانش‌آموزان تقاضا دارند کاش قبل از مدارس کارگاهی برگزار می‌شد و به  خانواده‌ها گفته می‌شد که اینقدر ما را تحت فشار قرار ندهند.

این دبیر شهر یاسوج در ادامه افزود،  بحث دیگر موسساتی هستند که این روزها به شدت در حال افزایش‌اند. کنکور یک ماراتن است و متاسفانه در جامعه طوری جا افتاده و القا شده‌است که خیلی از مواقع با تلاش و پشتکار نمی‌توان به جایی رسید و برخی از افراد به این نتیجه رسیده‌اند که با پول می‌توان به همه‌چیز رسید.درحالی‌که مشاوران کنکور   با تاسیس یک موسسه به دانش‌آموزان رویا می‌فروشند.

تغییرات هورمونی عامل ایجاد استرس 

نصیبه عالی پور دبیر زیست‌شناسی شهر یاسوج نیز در این زمینه گفت، اگر بخواهیم به‌صورت ریشه‌ای استرس و اضطراب دانش‌آموزان را بررسی کنیم، دانش‌آموزان دختر در دوران سیکل از نظر زیستی هورمون‌های بدنشان جابه‌جا می‌شود و این مورد هم روی خلق و خو و هم تمرکز دانش‌آموزان تاثیر دارد. خانواده و معلم در مقوله‌ی استرس و درس خواندن دانش آموز موثرند اما با کمال تاسف هر دو از مسائل دانش‌آموزان دختر چشم‌پوشی می‌کنند و ملاک و معیارشان صرفا  نمره و امتحان است.

زحمت یک ساله یک ماهه جبران می‌شود؟

وی در ادامه اشاره کرد، در مقطع ابتدایی مقداری شرایط تغییر کرده‌اسن و نمرات به سمت توصیفی گام برداشتند و دانش‌آموز ممکن است به هزار و یک دلیل شب امتحان نتواند خوب درس بخواند ولی در طول ترم دانش آموز درس‌خوانی بوده و مطلب را خیلی خوب می‌فهمید. پس تکلیف این دانش آموز چیست؟ چرا باید زحمات یک ساله‌اش در چند ساعت بر باد برود؟ و خود دانش آموز نیز امیدش را از دست می‌دهد که من در طول سال زحمت کشیدم و در آخر نتوانستم جواب بگیرم. وی در ادامه تشریح کرد، به‌نظر می‌رسد اولیا خودشان سختی‌ها را می‌کشند و دانش‌آموز ها بیشتر راحتی را تجربه می‌کنند.

دانش آموزی که در طول یک سال و در تمام طول دوران تحصیلی را راحت گذاشتیم نمی‌توانیم در طول یک سال یک کنکور خوب را از او انتظار داشته باشیم.

معمولا دانش‌آموزانی که کنکور مطلوبی را سپری می‌کنند، فشار در طول سال روی آنها تقسیم شده‌است اما در صورتی که اولیا بیشتر در پی آسایش و راحتی دانش آموز‌اند اما به یک‌باره در یک ماه امتحانات از آنها انتظار دارند زحمت یکساله را در یک ماه جبران کنند، به نتیجه‌ای نمی‌رسند.

مراسمات و مناسک محلی، بازدارنده‌ی امور آموزشی دانش‌آموز

عالی‌پور در ادامه افزود، در استان ما به‌دلیل تعدد مراسمات عروسی و فاتحه‌خوانی و اینکه خانواده‌ها نمی‌توانند دانش‌آموز را تنها بگذارند ناچارند دانش آموز را با خود در این مراسمات همراه کنند.

وی خاطر نشان کرد، گاهی در زمان امتحانات متوجه می‌شویم دانش‌آموز در تعطیلات درگیر مسافرت و مراسمات بوده و نتوانسته روی درس تمرکز کند و این  چرخه در طول سال تحصیلی مدام در حال تکرار است.

دانش‌آموزان و  «قدرت نه گفتن»

فروزان دارابی مشاور تحصیلی در ادامه گفت، یکی از راهکارهای اساسی این است که  در دوران ابتدایی بیشتر روی مهارت‌های دانش‌آموزان تمرکز شود و مهارت‌های مختلف را به دانش‌آموز آموزش دهیم.

وی ضمن اشاره به مسائل خاص دانش‌آموزان دختر گفت، باید به دختران مهارت نه گفتن را آموزش دهیم. بسیار ارزشمند است که دانش‌آموز در جای مناسب قدرت نه گفتن به خانواده و نزدیکان را داشته باشد.

قدرت نه گفتن سبب می‌شود دانش‌آموزان طبق خواسته‌ی اطرافیان، والدین و جامعه انتخاب‌رشته انجام ندهد و با توجه به علایق، دانسته‌ها و مهارت‌های خود دست به انتخاب بزند.

وی اضافه کرد، دانش‌آموزان از دوره‌ی نوجوانی جلب توجه دیگران برایشان ملاک بوده و از آنجایی‌که مایل‌اند همیشه ایده داشته باشند، ناخودآگاه اضطراب بیشتری را تحمل می‌کنند. اضطراب در یک موقعیت مکانی یا زمانی است که می‌بایست مدیریت شود.