نشست فرهنگ بومی استان چند سال است که در یاسوج در سالن همایش‌های شورای اسلامی شهر یاسوج برگزار می‌شود موضوع این هفته گروه فرهنگ بومی سد سازی بود که همین موضوع بهانه ای شد تا با مسئول این گروه گفتگوی کوتاهی داشته باشیم.

افتونیوز ؛آقای موسوی نژاد سلام، موضوع نشست گروه فرهنگ بومی درمورد احداث سد در استان برای سایت افتو نیوز جالب بود.  لطفا برای ورود به بحث، در مورد این نشست توضیحی ارایه فرمایید.

- غلامعباس موسوی نژاد:

ابتدا باید خدمتتان عرض کنم، گروه فرهنگ بومی در راستای مسئولیت فرهنگی خویش ودغدغه‌ی مردم و توسعه‌ی فرهنگی استان، هرهفته، سه شنبه شب ها، به برگزاری نشست های فرهنگی اقدام می کند.

اول مطلب، باید از اعضای محترم شورای شهریاسوج که نهایت همکاری را با گروه فرهنگی بومی دارند،  تشکر وقدر دانی کنیم.  اما در موردموضوع مورد گفتگو باید عرض کنم، باتوجه به اینکه احساس کردیم این موضوع دغدغه‌ی مردم استان است وبسیاری از مردم استان صحبت هایی در مورد سدها می شنوند ولی قانع کننده نیست یا ذهنشان را مشغول کرده است،

ازطرفی دیگر، یکی از دغدغه های گروه فرهنگ بومی شرایط خاص کشورماست. کشورما،  کشوری کم آب و خشک بوده ومیانگین بارندگی ما یک سوم میانگین بارندگی جهانی است.  مردم ایران ِ قدیم با مشکلات تهیه‌ی آب دست وپنجه نرم می کردند.  شاید ما تنها کشوری باشیم که دراکثر نقاط آن، آب انبار وجود دارد. بسیاری از آب مصرفی ما در گذشته از چاه وقنات ها تامین می شد.

تولید کربن و گازهای آلاینده،  گرم شدن زمین،  آب شدن یخ های قطبی و...  همه به ما گوشزد می کنند که منابع آبی را قدر بدانیم و به توسعه‌ی پایدار وحفظ محیط زیست توجه کنیم. از این رو، مصرف بهینه‌ی آب وتوجه به منابع آب ضروری می نماید.گروه فرهنگ بومی، از مخالفان وموافقان احداث سد، دعوت کرد تا در سالن شورای شهر حضور به هم رسانند و نظراتشان را برای اقناع ذهن مردم ارایه نمایند.

افتونیوز:  

با عنایت به کارهای فرهنگی انجام شده در حوزه‌ی مصرف آب ولزوم پرداختن به آن گروه فرهنگ بومی برای توسعه ی این فرهنگ،  چه اقدامی انجام داده است؟

سید غلامعباس موسوی نژاد:  گروه فرهنگ بومی، درچند جلسه از کارشناسان حوزه‌ی آب دعوت بعمل آورد تا در مورد مصرف آب و فرهنگ صرفه جویی گفتگو کنند. در همین راستا با توجه به دغدغه‌ی مردم، از کارشناسان حوزه‌ی آب که موافق احداث سد بودند، به نامهای آقایان دکتر جهانبخش احسانی،  مهندس علی احمدی،  مهندس اسلام قدمی دعوت کردتا دلایل خود را در مورد احداث سد بیان کنند.

باتوجه به زحمات افراد متعددی که مخالف احداث سدخرسان ۳ بودندو مشکلات زیست محیطی و مناطق روستایی  آنها را نگران کرده بود، گروه این بستر را فراهم کرد تا در فضایی صمیمی نگرانی ها یشان را بیان کنند ومخاطبین با مقایسه‌ی دلایل مخالفان وموافقان به جمع بندی برسند وبتوانند به اقناع ذهنی برسند. برداشت عامیانه از صحبت های صورت پذیرفته این نتایج را به  ذهن متبادر می کند. یعنی ما برای احداث سد چهارده دلیل داریم .

*یک* - جمع آوری آب های سطحی

*دو* - جلوگیری از هدررفت روان آب ها

*سه* - جلوگیری از سیل وتخریب زمین وخطرات سیل

*چهار* - تقویت چشمه وچاههای زیر زمینی

*پنج* - کنترل آب و استفاده از آن در فصول دیگر

*شش* - تولید برق آب وجلوگیری از مصرف سوخت های فسیلی برای تولید برق

*هفت* - جلوگیری از تنش آبی وتامین آب شرب شهرها

*هشت* - ایجاد اقلیم کوچک خنک (میکرو اقلیم) وخنک کردن محیط نزدیک دریاچه

*نُه* - ایجاد موقعیت جدید شغلی،  گردشگری

*ده* - پرورش ماهی در دریاچه‌ی سدبصورت پرورش درقفس

*یازده* -ایجاد اشتغال درزمان احداث وپس ازآن

*دوازده* - بازگشت مردم به روستاهای اطراف سد

*سیزده* - رونق کشاورزی در پایین دست سد

*چهارده* تامین آب شرب جمعیت آینده‌ی شهرها با توجه به رشد جمعیت

اولین موافق احداث سد، آقای دکتر جهان بخش احسانی بود، برای ورود به بحث ابتدا باید عرض کنم که احداث سد یک برنامه ملی ومهم بوده ومطالعات زیادی در پس زمینه آن قرار دارند. مطالعات تکتونیکی ، مرفولوژی، جامعه شناسی  و... لازمه‌ی احداث سد در هرنقطه است. هر سد در منطقه ای که کلنگ زده می شود باید به بسیاری از نیازها توجه شود. ضمن اینکه نقاطی که برای احداث سد انتخاب می کنیم تقریبا اجباری ومحدود هستند. ما نمی توانیم در زمین های هموار، خاکی ، آهکی ودر نزدیکی های گنبد های نمکی سد احداث کنیم . بررسی ها نشان می دهد که کشور ما گرم وخشک وکم باران است ورشد جمعیت ما، صنایع آب بر وکشاورزی سنتی ما نیاز به احداث سد د رمناطق مختلف را افزایش داده وما بصورت اجباری به احداث سد می پردازیم.

احداث سد یک برنامه بالادستی بوده وتقریبا بیشتر مراحل ان در سازمان آب اتفاق می افتد.

مهندس علی احمدی کارشناس آب:

وقتی می گویند بالغ بر ۹۷ درصد سطح کره‌ی زمین را آب  تشکیل می دهد. ما خوشحال می شویم وانتظار داریم که مشکلی برای تامین آب نداشته باشیم.

اما  از این ۹۷ درصد بالغ بر سه درصد از آبهای موجود آب شیرین است  واز این سه درصد،  بالغ بر دو درصدآن، یخچالها وآبگیرهایی هستند که دردسترس نبوده وقابل استفاده نیستند وتنها یک درصد از آبهای سطح کره زمین دردسترس هستند که مقداری از آنها تبخیر می شود، مقداری بصورت هرزآبها به زمین نفوذ می کند واز دسترس خارج می شود.حالا، پس از دریافت این آمار، نگران وضعیت آب می شویم. جمعیت کره‌ی زمین از مرز هشت میلیارد گذشته، نیازهای آبی ما افزایش یافته و تولید محصولات کشاورزی روز به روز در حال افزایش است.  همه‌ی این آمارها،  نیاز به برنامه ریزی منابع آبی را اجتناب ناپذیر می نماید. ازطرفی دیگر بالغ بر۸ میلیارد متر مکعب آب از استان خارج می شود بالغ بر ۲.۵ ملیاردمتر مکعب آب از سایر استانها وارد استان ما می شود. ما که نمی توانیم مقدار آب اضافی خودمان را در استان انبار کنیم ونگه داریم . دلیل دیگر اینکه ما در حال مدیریت یک کشور هستیم ونمی توانیم بدون تعامل وهمکاری بخش های کشورآنرا مدیریت کنیم. بعضی استانها معدن مس دارند، بعضی نفت وگاز بعضی آهن وبعضی آب و... این کشور باهم مدیریت می شود. بنده تفکر جزیره ای را قبول ندارم. احداث سد یکی از راههای مدیریت منابع آب است. اگر احداث سد با رعایت اصول علمی باشد نه تنها بنده بلکه تمام کارشناسان آب موافق هستیم. نکته‌ی دیگری که باید توجه شو این است که ما متعهد نیستیم که در صورتی که بارندگی اتفاق نیافتد، آب پایین دستمان را تامین کنیم. اگر بارندگی اتفاق بیافتد، سدها پرمی شوند ومردم بالا دست وپایین دست هردو استفاده می کنند ودر غیر اینصورت هردو متضرر می شوند.

مهندس اسلام قدمی :

برای ورود به بحث، مجبوریم به آمار مراجعه کنیم وبراساس آمار حرف بزنیم وتصمیم بگیریم . میانگین  بلند مدت بارندگی استان ۶۵۰ میلیمتر است و میانگین ده ساله ۵۵۲ میلیمتر است. البته در بعضی از نقاط استان بارندگی ۱۲۰۰ میلیمتر هم ثبت شده است.

نیاز آبی جمعیت استان طبق سرشماری سال ۱۴۰۰ وپیش بینی سال ۱۴۲۵، بالغ بر ۱۰۰میلیون متر مکعب است . سرانه‌ی مصرف روزانه مردم استان، بالغ بر ۲۰۰لیتر است اما سرانه مردم ایران حدود ۱۷۰ لیتر است. یعنی مصرف ما نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است.

اما، در رابطه با سد خرسان چون  محل احداث آن خارج از استان است، مورد بررسی ومطالعه بنده نبود، فقط می توانم بصورت کلی اطلاعاتی خدمتتان ارایه بدهم. در گزارشی که بنده در اختیار دارم وتوسط شرکت توسعه آب نیروی ایران تهیه شده ودر این گزارش آمده که  از ۱۲روستای کوچک که قرار است زیرآب بروند، همه‌ی دهیاری ها وشوراها امضای رضایت مبنی براحداث سد اخذ شده و پایین این درخواست وجود دارد.

سرانه‌ی جنگل دنیا ۸ دهم هکتار، سرانه‌ی جنگل هر ایرانی ۲ دهم هکتارو

سرانه‌ی مردم زاگرس ۳۵صدم درصدبوده وخوشبختانه، سرانه‌ی مردم استان ۱.۵ هکتار است.

متاسفانه برای احداث سد در منطقه‌ی خرسان، حدود ۲۴۰۰ هکتار از زمین های پشت سد به عنوان برگشت آب زیر آب رفته واز دسترس خارج می شود. که از این مقدار حدود ۷۰۰ هکتار از زمین های استان چهارمحال وبختیاری وحدود۱۷۰۰ هکتاراز زمین ها متعلق به استان ماست. از این مقدار زمین، ۳۰۰هکتارآن مسیر قبلی رودخانه و۵۶۸ هکتارآن از منابع طبیعی و ۷۹ هکتار آن مسکونی و۷۵۳ هکتار آن  زراعیست. ناگفته نماند که این گزارش را مشاور ارایه داده است وفعلا تنها منبع اطلاعاتی ماست.

بنده با احداث سدی موافق هستم که مطالعات  آن انجام پذیرفته و پیوست های آنها تکمیل شده  واز نظر علمی بررسی  های فنی آن انجام پذیرفته باشد.

رحمان وفانژاد از فعالان مدنی مخالف سد:

اگر بخواهیم در مورد این سد صحبت کنیم ساعت ها وقت می خواهد که بتوانیم دست مافیای آب را رو کنیم.اما به صورت خلاصه احداث این سد به دلایل زیر مورد انتقاد افکار عمومی، فعالین محیط زیست و منابع طبیعی، اساتید دانشگاه و قاطبه مردم است.

۱- این طرح فاقد مجوز‌های زیست محیطی است.

۲- انحراف آب رودخانه بشار از مسیر طبیعی خود می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به رودخانه کارون و خشک شدن خوزستان در دهه‌های آینده شود.

۳- انحراف طبیعی سرچشمه‌های کارون بر خلاف قوانین بین‌المللی است همانند انحراف دجله و فرات و احداث سد‌های زیادی بر این رودخانه‌ها توسط ترکیه و انحراف رود هیرمند توسط رژیم طالبان در افغانستان.

۴- بی خانمان کردن حدود ۱۰ هزار نفر (۸۰۰ خانوار) از مردم بخش بَنستان سادات محمودی شهرستان دنا و حاشیه نشین شدن آن‌ها در اطراف شهر‌ها و از بین رفتن هویت فرهنگی آن‌ها.

۵- به زیر آب رفتن حدود ۱۷ روستای بخش سادات محمودی شهرستان دنا و چهار روستای شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری(طول دریاچه سد خرسان ۴۰ کیلومتر، عرض آن ۳ کیلومتر و تاج آن حدود ۱۹۵ متر ارتفاع دارد).

۶- از بین رفتن حدود شش میلیون بلوط در بخش سادات محمودی(۱۲هزار هکتار جنگل منطقه زیر آب می‌رود.)

۷- از بین رفتن گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی در شهرستان دنا و شهرستان‌های مجاور.

۸- با افزایش دمای منطقه، باعث تغییر اقلیم و تغییرهوای رشته کوه دنا خواهد شد که تأثیر دراز مدت بر میزان بارش در کوه دنا و تغییر شرایط آب و هوایی طی سالیان آینده خواهدشد.

۹- به زیر آب رفتن آثار با ارزش و منحصر بفرد باستانی در منطقه لمای سادات محمودی.

اینها گوشه ای از دلایل بنده برای جلوگیری از احداث این سد است که امیدوارم مسئولین محترم حساسیت بیشتری به خرج بدهند ومانع احداث آن بشوند.

پس از آن، مهندس میرفردی از کارشناسان منابع طبیعی، نکاتی در مورد آبخیز داری،  آبخوان ها،  بندهای کوچک وحفاظت از گونه‌ های گیاهی برای حاضران بیان کرده واظهار نمودند که:  بندهای بالاتر از پنج متر خارج از حوزه‌ی اختیارات منابع طبیعی ودر حوزه‌ی، عملکرد امور آب هستند. ضمن اینکه از مردم درخواست می کنیم نسبت به حفاظت از جنگل ها،  آب بندها وجلوگیری از آتش سوزی ها، حساسیت لازم را داشته باشند وبا منابع طبیعی همکاری کنند.  

در ادامه نشست، با آقای محود درویش ازفعالان مدنی کشور بصورت تصویری ارتباط برقرار کردیم و ایشان نظراتشان را بیان کرده ومعتقد بودند که درکشورما به اندازه‌ی مصرف کل مردم ایران در تمامی بخش ها، آب ذخیره داریم ولزومی به احداث سدهای جدید نیست.  از طرفی، باوجود این همه سد در استان خوزستان،  هنوز مردم خوزستان فقیرتر از سایر مردم ایران هستند واز طرفی دیگر، احداث سدها باعث خشک شدن تالاب ها ودریاچه های پایین دست خواهدشد به عنوان مثال خشک شدن تالاب های خوزستان ودریاچه ارومیه و...  نتیجه، ی احداث سدهای موجود است. نتیجه‌ی قهری احداث سد، اختلال در چرخه‌ی طبیعی وزیست محیطی است و به نظر بنده، متولیان احداث سد با ارایه آمار نادرست مردم را می فریبند و سدها را احداث می کنند.

این نشست فرهنگی با یادی از عزیزانی که حادثه تلخ هواپیمایی یاسوج  جان باختند وقرائت فاتحه برای آن عزیزان سفرکرده، پایان یافت.