از سیب‌زمینی تا پیاز

تأملی بر اقدامات پوپولیستی دولت‌ها در استان کهگیلویه و بویراحمد

در روزگاری که فقر و تنگدستی به واقعیت تلخ بسیاری از خانواده‌های لر زبان استان کهگیلویه و بویراحمد تبدیل شده، و صف‌های طویل نان و مواد غذایی بار دیگر به چشم‌اندازی آشنا در  برخی شهرهای کشور و بالاخص استان کهگیلویه و بویراحمد بدل شده‌اند، نوع مواجهه دولت‌ها در استان با بحران معیشتی مردم، به مسئله‌ای قابل تأمل و البته نگران‌کننده تبدیل شده است. برخوردهای سطحی، کوتاه‌مدت و نمایشی تحت عنوان کمک‌های معیشتی، به‌جای حل بنیادین مشکلات اقتصادی، بیشتر از آنکه تسکینی برای آلام مردم باشند، موجب تحقیر کرامت انسانی و حتی خوراک رسانه‌های خارجی شده‌اند. از سیب‌زمینی رایگان گرفته تا صف‌های توزیع پیاز در یاسوج و سایر نقاط استان ، همگی نشانه‌هایی هستند از سیاست‌هایی که به‌جای «توسعه»، بر «تسکین لحظه‌ای» تمرکز دارند.

سابقه اقدامات پوپولیستی: رفتارهای پوپولیستی در سیاست‌های اقتصادی استان سابقه‌ای طولانی دارد. در سال ۱۳۸۸، توزیع رایگان گسترده سیب‌زمینی ، بار دیگر توجه‌ها را به استفاده ابزاری از منابع عمومی برای مقاصد سیاسی جلب کرد. دولت وقت با توجیه حمایت از اقشار کم‌درآمد، اقدام به توزیع هزاران تن سیب‌زمینی کرد؛ اقدامی که با انتقاد گسترده کارشناسان و رسانه‌ها مواجه شد و از آن به‌عنوان  «پوشش ضعف مدیریتی و ناتوانی در رفع مشکلات بصورت مداوم و کلی» یاد شد.

در دولت‌های بعدی و مدیران متعدد نیز این روند ادامه یافت. در سال‌های اخیر، توزیع کالاهای اساسی از جمله مرغ، گوشت و برنج در قالب  «طرح‌های تنظیم بازار» اغلب با بی‌نظمی، فساد، و ناکارآمدی همراه بوده و نه‌تنها کمکی به اقشار آسیب‌پذیر نکرده، بلکه اعتماد عمومی به کارآمدی ساختارهای اجرایی را نیز خدشه‌دار کرده است.

ماجرای پیاز در یاسوج و سایر نقاط استان: در هفته گذشته، یاسوج و سایر نقاط استان شاهد یکی از جلوه‌های تکراری اما تأثرآور این اقدامات بود. انتشار تصاویر صف‌های طولانی مردم برای دریافت پیاز در شرایطی تحقیرآمیز، بار دیگر مسأله «مدیریت بحران معیشتی» را به صدر اخبار کشاند. این اقدام که به‌ظاهر برای کمک به اقشار خاصی برنامه‌ریزی شده بود، به‌دلیل نحوه اجرا، ازدحام شدید و بی‌نظمی، بار دیگر فضای رسانه‌ای استان را ملتهب ساخت و خوراکی تازه برای کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارجی فراهم کرد.

تحلیل انتقادی: این اقدامات نه‌تنها نشانه‌ای از سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد هستند، بلکه توهینی مستقیم به شأن و کرامت مردم استان محسوب می‌شوند. مردمی که روی ثروت‌های عظیم طبیعی چون نفت، گاز، منابع معدنی و خاک حاصلخیز زندگی می‌کنند، نباید برای تأمین ساده‌ترین مایحتاج زندگی، در صف‌های تحقیر کننده و نمایشی قرار گیرند. در بسیاری از شهرها و روستاهای استان، صحنه‌هایی از حضور زنان، مردان و حتی کودکان در میان زباله‌ها برای یافتن غذا یا مواد قابل بازیافت، دیگر تعجب‌برانگیز نیست؛ بلکه به نماد دردناک فقر ساختاری در استان بدل شده است. توزیع پیاز و سیب‌زمینی، نه نشانه دلسوزی دولت ها و مدیران بلکه نمایش عجز ساختارهای برنامه‌ریزی اقتصادی است.

از سوی دیگر، این اقدامات به‌شدت آسیب‌زننده به وجهه بین‌المللی ایران هستند. در حالی که کشورهای همسایه در حال مانور بر رفاه اجتماعی و ثبات اقتصادی‌اند، انتشار تصاویر صف‌های توزیع پیاز و سیب‌زمینی، ایران را به عنوان کشوری بحران‌زده و فقیر در نگاه جهانی معرفی می‌کند؛ تصوری که با تاریخ، ظرفیت‌ها و شأن ملت ایران و بالاخص مردم استان کهگیلویه و بویراحمد هم‌خوانی ندارد.

نتیجه‌گیری: مشکلات معیشتی مردم استان، نتیجه دهه‌ها سوءمدیریت، بی‌توجهی به توسعه پایدار و فقر سیاست‌گذاری اقتصادی است. راه‌حل این معضلات، نه در توزیع پیاز و سیب‌زمینی، بلکه در اصلاح ساختارهای اقتصادی، مبارزه با فساد، تقویت تولید داخلی و ایجاد فرصت‌های واقعی شغلی است. مردم این استان، سزاوار برخورداری از یک زندگی آبرومندانه، پایدار و در شأن تمدن دیرینه خویش هستند؛ نه ایستادن در صف‌هایی که بیش از آنکه نماد کمک باشند، یادآور روزهای قحطی و تحقیر ملی‌اند.

به‌جای پوشش ضعف مدیریتی و ناتوانی در رفع مشکلات بصورت مداوم با طعم پیاز، استاندار ، مدیران ارشد استان و نمایندگان و سیاست‌گذاران باید شهامت روبه‌رو شدن با واقعیات را داشته باشند و در مسیر اصلاحات اقتصادی گام بردارند؛ اصلاحاتی که اگرچه سخت و زمان‌بر است، اما تنها راه نجات استان است که مردمش دیگر طاقت اقدامات نمایشی ندارند.

نگارنده : دکتر حسن کریمی.