آقای استاندار و آقای شهامت دقیقأ کجایید؟ / فاضلاب در مسیر سد کوثر !

سد کوثر در مسیر بحران؛ غفلت مدیریتی و خطر ملی شدن آلودگی آب در جنوب کشور

نگارنده : دکتر حسن کریمی

مقدمه

در دل زاگرس، جایی که سد کوثر به عنوان یکی از منابع استراتژیک تأمین آب شرب، کشاورزی و زیست‌محیطی جنوب کشور قرار دارد، امروز فریاد سکوت طبیعت در هیاهوی بی‌تدبیری گم شده است. سدی که باید حافظ پایداری منابع آبی و زیستی استان‌های جنوبی ایران باشد، حالا در معرض تهدیداتی جدی قرار گرفته است که ریشه آن نه در خشکسالی بلکه در مدیریت ناقص و ناکارآمد مسئولان محلی، به‌ویژه یدالله رحمانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد و عیسی شهامت معاون عمرانی او است.

هرچند تاکنون گزارشی رسمی از آلودگی آب سد کوثر منتشر نشده، اما با ادامه این وضعیت اسفناک در دهدشت و چرام، سلامت منبعی که آب شرب میلیون‌ها نفر به آن وابسته است، در معرض تهدید مستقیم قرار خواهد گرفت.

---

مصارف و اهمیت سد کوثر؛ منبع حیاتی برای جنوب کشور

سد کوثر یک سد بتنی وزنی با مخزن ۵۸۰ میلیون مترمکعب است که به‌طور قابل‌توجهی آب آشامیدنی نزدیک به ۲٫۵ میلیون نفر از مردم و صنایع استان‌های فارس، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و خصوصاً شهرستان گچساران را تأمین می‌کند. با این گستره پوششی، هرگونه آلودگی در این منبع زیربنایی، پیامدهایی فراتر از مرزهای استانی خواهد داشت و سلامت میلیون‌ها نفر را در جنوب کشور تهدید می‌کند.

---

منابع و گستره آلودگی؛ بحران فاضلاب در مسیر سد

یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده‌ی آتی سلامت آب سد کوثر، روند نگران‌کننده‌ی ورود مستقیم و غیرمستقیم فاضلاب‌های شهری و روستایی به رودخانه‌های منتهی به دریاچه سد است. به‌ویژه فاضلاب شهرهای چرام و دهدشت، و همچنین روستاهای متعدد در بخش مرکزی کهگیلویه و چرام، از طریق رودخانه‌های دائمی و فصلی، دره‌ها و مسیل‌ها، به آب این سد می‌ریزند. در فصل بارش، این مشکل به‌شدت تشدید می‌شود و پتانسیل آلودگی منابع آب را به حداکثر می‌رساند.

با وجود این روند تهدیدآمیز و هشداردهنده، متأسفانه هیچ طرح جامع، فعال یا مستمر از سوی یداله رحمانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد و معاون عمرانی او، عیسی شهامت، برای پیشگیری از این بحران زیست‌محیطی ارائه یا اجرا نشده است. این انفعال در حالی است که مسأله نه‌فقط استانی، بلکه دارای ابعاد ملی است.

---

توسعه پایدار، قربانی انفعال مدیریتی

در جهان امروز، توسعه‌ای پایدار شمرده می‌شود که هم‌زمان با پیشرفت، از محیط زیست و منابع طبیعی محافظت کند. اما آن‌چه در مورد سد کوثر می‌بینیم، نمونه‌ای آشکار از توسعه معیوب و بدون نگاه آینده‌محور است. حوزه پدافند غیرعامل استانداری نیز در این زمینه، نقش مؤثری ایفا نکرده و تاکنون هیچ برنامه مصون‌سازی یا کنترل تهدیدات زیست‌محیطی را برای سد کوثر اعلام نکرده است. سکوت و بی‌عملی یدالله رحمانی استاندار و معاون عمرانی‌اش در برابر بحرانی که هر سال جدی‌تر می‌شود، خیانتی است به آیندگان.

---

راهکارها و پیشنهادات؛ تهدید را به فرصت تبدیل کنیم

مدیر توانمند، مدیری است که بتواند از تهدیدها فرصت بسازد. اگر استاندار کهگیلویه و بویراحمد و معاون عمرانی او، به‌جای انفعال، نگاه هوشمندانه‌تری به بحران آلودگی سد کوثر داشتند، می‌توانستند با استناد به نقش حیاتی این سد در تأمین آب مناطق وسیعی از جنوب کشور، از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ملی، اعتبارات لازم را برای پیشبرد طرح‌های زیست‌محیطی و توسعه ای مطالبه کنند. از جمله:

تکمیل تصفیه‌خانه‌های شهری چرام و دهدشت

ایجاد تصفیه‌خانه‌های مکانیکی روستایی در حوزه آبریز سد

احداث کارخانه بازیافت زباله برای دو شهرستان چرام و کهگیلویه

فواید تصفیه‌خانه مکانیکی روستایی چیست؟

تصفیه‌خانه‌های مکانیکی با ساختار ساده اما کارآمد، می‌توانند حجم زیادی از فاضلاب تولیدی روستاها را با هزینه کم و بدون نیاز به نیروی انسانی زیاد، تصفیه کرده و مانع ورود مستقیم فاضلاب به رودخانه‌ها شوند. این نوع تصفیه‌خانه‌ها در کنار حفظ سلامت آب سد، به حفظ محیط‌زیست، منابع زیرزمینی و کاهش بوی تعفن و رشد حشرات کمک قابل توجهی می‌کنند.

با اجرای این پروژه‌ها، نه‌تنها سد کوثر مصون می‌ماند، بلکه استان می‌تواند در مسیر توسعه پایدار، الگویی برای دیگر مناطق کشور باشد.

---

کلام آخر؛ مطالبه‌گری آغاز شده است

مسئولانی که سال‌ها در جایگاه‌های حساس، تنها نظاره‌گر بوده‌اند، امروز باید پاسخ دهند. عیسی شهامت، معاون عمرانی استاندار، که هم در دولت سیزدهم و هم چهاردهم در این منصب حضور داشته، چرا هیچ اقدام اساسی برای مصون‌سازی این سرمایه حیاتی انجام نداده است؟ زمان آن رسیده که مردم، رسانه‌ها و فعالان محیط‌زیست، با صدای بلند خواهان پاسخ‌گویی و تغییر رویه‌ها شوند.

و البته نباید از نقش نماینده مردم کهگیلویه بزرگ در مجلس نیز غافل بود.

شاید کم‌توجهی جناب سید محمد موحد به این بحران، از آنجا ناشی شود که با وجود آنکه بیش از ۹۰ درصد آب سد کوثر از سرچشمه‌های شهرستان چرام و دیگر مناطق حوزه انتخابیه ایشان تأمین می‌شود، تاکنون نتوانسته است سهمی عادلانه و متناسب از حق‌آبه این سد برای این مناطق اخذ کند؛ مسئله‌ای که موجب شده برخلاف برخی شهرستان‌های همجوار، مردم حوزه انتخابیه‌اش از این نعمت خدادادی ، به اندازه حقشان برای توسعه این مناطق بهره‌مند نشوند و همین ناکامی، به بی‌تفاوتی ایشان نسبت به تهدیدهای زیست‌محیطی سد کوثر دامن زده است.