نامگذاری شهرها، خیابان‌ها، کوی‌وبرزن یا حتی روستاها در همه کشورها مرسوم است، اما معمولا انتخاب اسامی باید با ملاحظه برخی پیش‌فرض‌ها و همچنین براساس باور افکار عمومی و در نظر گرفتن بار فرهنگی، علمی، اجتماعی و شناخت وجه زیباشناسانه واژه‌ها انجام شود. در روزهای اخیر نام برخی میادین و معابر شهر تهران بدون هیچ دلیلی به یک‌باره تغییر کرده است که با واکنش‌های متفاوتی به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد. به دلیل اهمیتی که نامگذاری خیابان‌ها در جامعه دارد و با توجه به انتقاد افکار عمومی از تصمیمات جدید شورا، ذکر چند نکته ضروری است:

۱- بر اساس قانون نامگذاری میادین، معابر یا کوچه‌ها در شهر تهران بر عهده کمیسیون نامگذاری متشکل از 3نفر از اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا، مدیرکل روابط عمومی شورا و شهرداری و همچنین نماینده فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. بی‌تردید تصمیم ۳ عضو از مجموعه ۳۱ عضوی شورای شهر تهران در بسیاری از موارد دال بر نظر قطعی همه اعضای شورا نیست. متاسفانه به علت حضور کم اعضای اصلاح‌طلب شورا، اکثر نمایندگان منتخب شورا در کمیسیون‌ها و کمیته‌های اصلی و فرعی از اعضای غیراصلاح‌طلب شورا هستند که گاه مخالفت یا رای منفی اعضای اصلاح‌طلب شورا تاثیری در رد یا تایید آن مصوبات نیز ندارد. همچنان که در همین ماجرای اخیر نگارنده و برخی دیگر از اعضای اصلاح‌طلب شورا نیز مخالفت خود را به صورت تذکر اعلام کردیم که به دلیل در اقلیت بودن فراکسیون اصلاح‌طلب کارساز نشد.

۲- گرچه شورا یک نهاد اجتماعی و نظارتی است، اما با توجه به ارتباط این نهاد با پدیده‌هایی همچون قدرت، نظارت، تصمیم‌گیری، قانون‌گذاری، بودجه و... که اموری سیاسی محسوب می‌شوند، نمی‌توان منکر تاثیر سیاست در امور شورای شهر شد. در واقع فعالیت و کارکرد شورا امری سیاسی به شمار می‌آید و جناح‌های سیاسی نیز مدیران متخصص و کاربلد خود را روانه انتخابات شورا می‌کنند. ولی لازم به یادآوری است که سیاست به معنای تدبیر امور و استمداد از یک پشتوانه اعتقادی و فکری نباید به سیاست‌زدگی به معنای زیرپاگذاشتن اصول عقلانی و منافع ملی و مصالح عمومی برای کسب منافع جناحی تقلیل یابد. متاسفانه در دوره چهارم شورا به دلیل برتری عددی اصول‌گرایان شاهد نوعی انحصارگرایی و تک‌روی و سیاست‌زدگی در مصوبات شورا بوده‌ایم. بدیهی است اصول‌گرایان شورا از آنجایی که اکثریت کرسی‌های شورای شهر را در اختیار دارند، این فرصت را هم دارند که به دنبال مصوباتی در راستای اعتقادات و بنیان‌های فکری خود باشند، اما این امکان نباید منجر به نادیده گرفته شدن مطالبات بخش زیادی از شهروندان شود. برای نمونه با توجه به محبوبیت دکتر مصدق در میان شهروندان تهرانی و نقش ارزنده این شخصیت تاریخی در استقلال سیاسی و اقتصادی کشور به صورت مکرر پیشنهادهایی از سوی اعضای اصلاح‌طلب شورا برای نام‌گذاری یکی از معابر اصلی تهران به نام دکتر مصدق به صحن شورای اسلامی شهر تهران ارائه شده که به دلیل سلطه نگاه حزبی با مخالفت اصول‌گرایان روبه‌رو شده است.

۳- برای نگارنده نیز به عنوان یکی از اعضای اصلاح‌طلب شورای اسلامی شهر تهران، دلیل و منطق تغییر نام برخی میادین و معابر اصلی روشن نیست. جامعه اسلامی ما براساس قرابت فکری و معنایی با اسلام با هر تصمیمی که در راستای منافع و آموزه‌های اسلامی باشد، بیگانه و مخالف نیست، اما آیا می‌توان به بهانه توجه به دین و مذهب عوامل مهم و موثری چون هویت، تاریخ و فرهنگ جامعه را کنار گذاشت؟ نسل‌های پی‌درپی برخی اسامی میادین شهر تهران و خصوصا میدان‌های قدیمی را به یک نام شناخته‌اند به صورتی که حتی به بخشی از هویت و تاریخ شهر تهران تبدیل شده‌اند، حال هیچ استدلالی برای تغییر نام‌های قدیمی میادین شهری توجیه منطقی و علمی ندارد.

4- برای نام‌گذاری اسامی میدان‌ها یا خیابان‌ها در هفته‌های اخیر، ابتدا کافی بود مطالعه میدانی از تغییر نام معابر تاریخی شهر تهران صورت می‌گرفت تا اثبات شود شهروندان تا چه اندازه آمادگی پذیرش نام‌های جدید را دارند و تغییرات قبلی با چه استقبالی روبه‌رو شده است؟! تجربه نشان می‌دهد شاید تغییر نام‌ها در برهه‌های خاصی مثل تغییر رژیم یا مناسبت‌های خاص موفق باشد، اما اکثر مردم ترجیح می‌دهند بدون توجه به تغییر تابلوها و نام‌ها در روی نقشه، از نام‌های تاریخی و هویت‌ساز گذشته استفاده کنند.

5- اعضای شورای شهر باید بدانند که اماکن شهری اعم از کوچه و خیابان و میدان جزئی از خاطرات شهروندان محسوب می‌شود و آمد و شد هر روزه مردم از این معابر، آن‌ها را به بخشی از خانه و زندگی آن‌ها تبدیل کرده است و نمی‌توان با هر بهانه‌ و هر مناسبتی، نام پیشین را پاک کرد و نامی تازه بر آن گذاشت و از شهروندان نیز انتظار داشت که بلافاصله پس از تصویب، نام جدید را بپذیرند و به کار برند. معابر شهر تخته سیاه نیست که با پاک کردن یک نام و نوشتن نامی جدید، همه چیز به خوبی وخوشی تمام شود. اصرار برخی از مردم بر استفاده از نام‌های خاطره‌انگیز و مقاومت در برابر مصوبه‌های شوراهای شهری و روستایی، به خوبی گویای این موضوع است.

6- پس از ارتحال حضرت آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی با تدبیر اعضای شورای اسلامی شهر تهران و مطالبه مردم، مصوبه‌ای با قید فوریت برای نام‌گذاری یکی از معابر مهم شهر تهران به نام ایشان در دستور کار قرار گرفت. متاسفانه علاوه بر تعلل در اجرای این مصوبه، در ادامه شاهد اعمال نفوذ و افزودن چند اسم دیگر بدون اطلاع سایر اعضا و خارج از روال قانونی بودیم. این تصمیم غلط از یک سو برخلاف روال قانونی شورا بوده و از دیگر سو حاکم بودن نگاه حزبی و جناحی را در تصمیمات شورا اثبات می‌کند. انتظار می‌رود ضمن احترام به همه شخصیت‌های ملی و تاریخی همه مصوبات از مسیر قانون و به دور از نظارت استصوابی برخی از اعضا پیش بروند.

*منبع: همدلی