در مورد فواید گشت و گذار و سفر سخن زیاد گفته شده است.از جمله اثبات نقش سفر در سلامت روانی و حتی جسمی.اما اینجا می خواهیم سفر،و بطور خاص ایرانگردی را،از منظر یک دانش نگاه کنیم.

دانشی که می تواند در کنار ایران شناسی قرار بگیرد،ولی نوعی از ایرانشناسی که بطور میدانی و عملی کسب می شود.این دانش هم اگر مانند سایر علوم،یک مرجع و استاد تمام داشته باشد،البته بطور تخصصی در طبیعت گردی،زنده یاد محمدعلی اینانلو بودند.بزرگ مردی که بیش از هر کسی در این خاک به سیر و سفر پرداخت و بهترین مجموعه ها را ساخت.اما همه ما اگر بخواهیم در این راه قدم برداریم،ایشان بهترین سرمشق است.بگذریم،باید ببینیم چه کنیم که سهم ایرانگردی از همه عمرمان قابل قبول باشد.

ذیلا از تجربه خود آنچه قابل استفاده باشد،تقدیم می نمایم:

۱- هرگز منتظر شرایط ایدآل برای سفر نباشیم. متاسفانه می توان گفت مهم ترین مانع سفر برای خیلی از ما،این است که منتظر هستیم تا روزی فرا برسد،که نه دغدغه کارهای اداری داشته باشیم،نه گرفتاری شخصی،از طرفی هم ماشین فلان مدل تهیه کنیم.پول کافی هم باشد و خلاصه اوضاع بر وفق مراد باشد.خوب پاسخ این است که:شاید این شرایط تا سالها مهیا نشد،یا وقتی فراهم شد که دیگر طراوت لازم بهر علت نبود.پس این در تضاد آشکار است با نگاه عارفانه و ابن الوقت بودنی که مثلا حافظ بما امر می کند: (هر وقت خوش که دست دهد،مغتنم شمار کس را وقوف نیست،که پایان کار چیست). پس بهتر است طبق این فرمول از هر فرصتی که ایجاد می شود،برای خواندن صفحه ای از کتاب ایران استفاده کنیم.برای مثال: به شهری دور سفر کرده ایم جهت انجام کاری اداری یا یک آزمون.همانجا از طریق اینترنت یا اهالی محل سراغ دیدنیهای آنجا را بگیریم.با اندکی هزینه و وقت به دیدن اماکن تاریخی و طبیعی آنجا برویم.مثال دیگر: داریم برای چندمین بار با خودرو شخصی از اتوبان اصفهان بسمت تهران حرکت می کنیم.وقت هم هست،چه خوب که همانجا بسمت کاشان،نطنز یا بادرود دور بزنیم،به اندازه وقت آزاد باغ فین کاشان یا زیارتگاه آقاعلی عباس بادرود بازدید بعمل آوریم.در سفر برگشتن هم بسمت نطنز چرخیده و خانقاه نطنز را ببینیم.خوب است بدانیم((زیبایی ها،غالبا در فرعی هاست،بسمت آن مکان ها بپیچیم)).

۲- جاده گردی،تنها بخشی از ایرانگردی است،نه خود آن. اگر از آن دست افراد هستیم که مثلا در بحث تعداد سفرهامان در یک میهمانی،سخن سر می دهیم که بیشتر کشور را دیده ایم،در حالیکه که این دیدن،تنها بمعنای عبور از آن مناطق است،بهتر است چنین ادعایی نکنیم.چرا که سرزمین تاریخی ما،با بیش از یک ملیون دیدنی طبیعی و تاریخی،آنقدر گسترده است که حتی ایرانگرد بزرگ،اینانلو هم عمرکافی برای دیدن همه آنرا نداشت.و این حسن کشور ماست.پس بهتر است بجای اینکه وقت خود را بیشتر در حرکت بگذرانیم تا مثلا مسیر گرگان تا رشت را در نوار ساحلی طی کنیم،در همان گرگان اتراق کنیم.یک به یک دیدنی های آنجارا،مانند ناهار خوران،آبشارکبودوال علی آباد کتول،برج گلستان،ر گنبد،پارک جنگلی النگ دره،پارک ملی گلستان،آبشار لو وه و....دهها یا صدها دیدنی دیگر همان استان گلستان را ببینیم.بعد بسمت تهران یا مبدا شهرستان برگردیم.و دیدن استان مازندران را به سفر بعدی موکول کنیم.و در میهمانی هم بگوییم: من استان گلستان را خوب دیده ام.

۳- با برنامه مدون سفر کنیم،اتلاف وقت آفت سفر هاست. بهتر است قبل از هر سفری از راهنمای رسمی،یا یک دوست اهل آن ناحیه،یا از اینترنت اطلاعات کافی کسب کنیم.با دقت لازم فاصله ها را بسنجیم.مقایسه کدام مقصد صبح و کدام برای عصر یا شب را انجام دهیم.تا مانند سربازان سر وقت برویم و کارمان که گشت هست را بموقع انجام دهیم و ضمن اینها وقت کافی برای استراحت هم داشته باشیم. یکی از آفات اصلی سفرها،وقت گذرانی در خانه است(حالا خانه،مسافرخانه،هتل یا هرمکان اقامتی).دیر بیدار شدن،طولانی شدن وقت صبحانه یا تهیه ناهار مانع مهمی در اجرای برنامه سفر است.آفت جدید سفرها هم وب گردی است.اینکه در حین بازدید مشغول وقت گذرانی در شبکه ها باشیم،قدرناشناسی نسبت به مقصد سفرهاست.و اینکه بجای بیرون رفتن از خانه،در خانه بمانیم و وب گردی کنیم هم بدتر. اگر همین قدر آگاه باشیم که دیدن همه ایران زیبا زمانی بیش از عمرمان لازم دارد،و اگر خوب ایران را نبینیم،نوعی بی سوادی محسوب می شود،مطمن باشیم هم بیشتر سفر می کنیم،و هم سفرهایی با کیفیت داریم.

۴- ایرانگردی فصل خاصی ندارد.ایران چهارفصلامتیازما اگر در شمال اروپا باشید،بیشتر بیشتر فصل سال سرد و تاریک است.اگر در روسیه باشید،غالبا سرما حاکم است،اگر حاشیه خلیج فارس باشید،غالبا گرم و سوزان.خیلی از کشورها امتیاز تنوع آب وهوایی اینچنین ندارند.در معدود کشورهایی است که در گوشه از آن بخاری ها روشن و مردم پالتو پوش باشند،همزمام در گوشه دیگر آفتاب سوزان و کولرها فعال باشد.در یک چنین

کشوری امکان سفر در چهارفصل سال هست،کما اینکه سفرها را می شود در آغاز سال برنامه ریزی کرد و از فواید متعدد اینگونه برنامه بهره برد. از جمله این فواید امکان استفاده از تخفیف در تسهیلات و امکانات سفر در فصل خلوتی است.برای مثال جمعیت زیادی در شب تحویل سال عازم مشهد می شوند.انبوه جمعیت جز بنفع خدمات دهندگان و هتل داران مشهد بنفع هیچ کس نیست،چرا که اولا نرخ هتل ها و اقامتگاه ها،ظرف دو سه روز گاه تا ده برابر افزایش می یابد‌.از سویی هم ازدحام مانع تردد در خیابان و زیارت می شود.سرمای هوا هم که مزید برعلت. در حالیکه بهترین فصل سفر به مشهد،اردیبهشت است.هوا عالی،شهر خلوت،نرخ خدمات هم بسیار نازل تر.این یعنی شما می توانید هتل با کیفیت چندبرابر را با کسری از قیمت تهیه کنید،بلیط هواپیما و قطار هم بسادگی یافت می شود. پس می توان سفر به مقاصد پر ازدحام را برعکس همه،به ایام خلوت اختصاص داد،و در تعطیلات اوج سفر،به سمتی رفت که آن فصل هوا خوب و ازدحام کم است.برای مثال: بهترین فصل ها و مقصدها(کیش:دی،بهمن تا ده اسفند) (مشهد:اریبهشت،تا وسط خرداد،یا ماه مبارک رمضان)( اصفهان:اسفند،اردیبهشت،مهرماه)(شیراز:اردیبهشت.اصولا بخاطر رویش گلهای بهارنارنج،بهار شیراز معروف است) (بندرعباس،بوشهر خوزستان،اسفند تا نوروز،یا در صورت تمایل فصل گرم تابستان که در جزایر کیش و قشم جشنواره برگزار است).(شمال غرب کشور:شامل کردستان،آذربایجان غربی:اردیبهشت و خرداد،تابستان هم مناسب ولی تاحدی ازدحام هست)مناطق کویری مثل یزد و کاشان هم اسفند پیشنهاد می گردد.برای دیدن استان هم که واضح است.بویراحمد در بهار طبیعتی فوق العاده دارد.که این وضع در سایر مناطق استان در اسفند و فروردین حاکم است. خلاصه کلام اینکه:ایرانگردی هم دانش می خواهد،هم خود دانش است.بکوشیم صفحات کتاب وطن را هرچه زودتر آغاز کنیم که وقت اندک است.بدانیم بعد حرکت کنیم.و ایرانگردی را بر جهانگردی مقدم داریم.

*محمد زرین راهنمای رسمی گردشگری