شمارش معکوس برای اولین رودرویی مستقیم و سرنوشت ساز کاندیداهای شش گانه انتخابات ریاست جمهوری در مناظره تلویزیونی جمعه شب در حالی آغاز شده که به لطف تصمیم شورای نگهبان، علیرغم تعدد کاندیداها، مرزبندی و آرایش سیاسی رقبا به وضوح برای مردم مشخص و مواضع فرهنگی و تاحدودی اجتماعی آنها قابل پیش بینی است و شواهد نشان می دهد که دعوای اصلی میان نمایندگان دو جناح بر سر برنامه های اقتصادی و برخی دیدگاه های اجتماعی خواهد بود.

اما این همه ماجرا نیست و به زودی مشخص خواهد شد که سکه رقابت های انتخاباتی امسال یک روی جنجالی دیگرهم خواهد داشت. در یک سوی این آوردگاه حسن روحانی به اتفاق اسحاق جهانگیری و تاحدودی سیدمصطفی هاشمی طبا به عنوان نمایندگان ائتلاف اصلاحات و اعتدال و طرفداران تداوم وضع موجود حضور دارند و طبیعتا گزینه اصلی مورد نظر این جناح در روز انتخابات روحانی خواهد بود و نه تنها قرار نیست شاهد رقابتی درون جناحی بین رییس جمهور و معاون اولش و حتی هاشمی طبا در این رقابت و در جریان مناظرات باشیم، بلکه قطعا در راستای تقویت مواضع روحانی و تداوم حضور دولت مستقر کنونی در مناظرات تقسیم وظیفه خواهند کرد و چه بسا در وقت مناسب قبل از انتخابات به نفع رییس جمهور کنار خواهند رفت.

در سوی دیگر رقابت اما محمدباقر قالیباف و سید ابراهیم رئیسی دو رقیب اصلی حسن روحانی به همراه سید مصطفی میرسلیم جریان اصولگرا را نمایندگی می کنند. در نگاه اول این سه و حامیان آنها بر سر آنند که گر زدستشان برآید کاری کنند که سکان هدایت دولت را از جناح حاکم بگیرند و این رویا را در سر می پرورانند که روحانی را به اولین رییس جمهوری در تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی بدل کنند که فقط یک دوره در پاستور حضوریافت.

آنها اما برای تحقق این رویا و رسیدن تا رقابت و رویارویی اصلی با روحانی با یک مانع بزرگ مواجه هستند. هرچقدر که جهانگیری در جریان مبارزات انتخاباتی خود را مکمل روحانی می‌داند، رئیسی و قالیباف و طیف‌های حامی هر کدام خود را اصل جریان اصولگرایی و محق ترین برای رقابت نهایی می دانند و آن دیگری را به رسمیت نمی شناسند. به همین خاطر است که رئیسی و قالیباف پیش از اینکه وارد رقابت اصلی با روحانی و حامیان دولت شوند، ناچارند برای بقا و ماندن در کورس رقابت زیرپوستی و یا شاید علنی با هم بجنگند و در حالی که برای حفظ ظاهر لبخند بر لب دارند، سعی در از میدان به در کردن برادر اصولگرای خود داشته باشند؛ اتفاقی که در جریان مناظرات دوره گذشته بین قالیباف، ولایتی و جلیلی رخ داد.

دلیل مشخص این رقابتِ شبه رفاقت هم این است که به هرحال سبد رای اصلاح طلبی و اصولگرایی در کشور کاملا منفک و حجم سبد هرکدام از دوجناح هم تا حدود زیادی مشخص است. بخش اعظم آرای بالقوه و اولیه قالیباف و رئیسی یک سبد ثابت و مشترک به نام طرفداران اصولگرایی است و هر کدام باید ابتدا تا جای ممکن از این سبد رای بیشتری برداشت کنند و در گام بعدی چشم به آرای خاکستری و مردد جامعه داشته باشند. بی راه هم نیست اگر بگوییم نقشه راه و استراتژی تدوین شده اما غیر رسمی، مشاوران و اتاق فکرهای این دو کاندیدای اصولگرا برای مناظره اول برپایه قاعده مشهور«راز بقا» استوار باشد. پس هرکدام چاره ای ندارند جز اینکه برای زنده ماندن در میدان رقابت، از همین ابتدای کار بی خیال رفاقت شوند واز هر طریق ممکن رقیب درون جناحی خود را از میان بردارند.

سابقه سه دوره حضور محمدباقر قالیباف درانتخابات گذشته و حال و چند و چون اقدامات و مواجهه های او با یاران سیاسی همسو و بزرگان جناحی که به آن منتسب است نشان می دهد که او در مواردی مانند محمود احمدی نژاد شخصی تکرو و کمتر تشکیلاتی است و همواره در همه مقاطع یک مرزبندی مشخص بین خود و جناح اصولگرا تعریف کرده و سیاسون شاخص این جریان کمتر توانسته اند از این مرز رد شوند و در موسم رقابت‌هایی از این دست، به رفاقت و قول و قرار با این چهره خاص دل ببندند و اعتماد کنند. طیفی دیگر از جریان اصولگرایی هم با زوم کردن بر پاشنه آشیل‌های محمدباقر قالیباف و عملکرد غیرشفاف او در شهرداری تهران معمولا هیچ گاه حاضر نشده اند تخم مرغ های خود را در سبد او بگذارند و در پشت پرده حتی او را احمدی نژادی دیگر - البته با سلایقی متفاوت - می‌دانند. همه آنچه که گفته شد گویای این است که این سوی ماجرا پیچیده تر از این است که بزرگان اصولگرا برای تحقق رویای خود امید داشته باشند که قالیباف باآنها همراهی کند و در صورت لزوم کنار رود.

در سوی دیگر ماجرا اما سید ابراهیم رئیسی قرار دارد؛ چهره ای که علیرغم سوابق متمادی در قوه قضاییه حتی برای کسانی که او را به وادی سیاست و عرصه رقابت کشانده اند هندوانه‌ای سربسته است. علی الظاهر برعکس شخص قالیباف همه آنچه که از شخصیت فردی رئیسی می دانیم گویای این است که او به دلیل غیرسیاسی بودن، احتمالا چندان میانه و آشنایی با لجبازی سیاسی و قدرت طلبی و قضیه «راز بقا» ندارد. اما نکته در اینجاست که بر عکس قالیباف، یک اتاق فکر و مجموعه ای تشکل یافته و سازماندهی شده برای رئیسی برنامه ریزی می کند و قرار است این سید خراسانی فقط مجری برنامه های این تشکیلات باشد. نگاهی به ترکیب و آرایش جمع اضدادی که به عنوان حواریون رئیسی در ستاد انتخاباتی و اتاق فکر او جمع شده اند، به خوبی نشان می دهد که در این سوی میدان هم میل به قدرت بیداد می کند و اوضاع برای ائتلاف و کناره گیری چندان مساعد نیست. در این تشکیلات هم رییس ستادی را می بینیم که در دولت دهم به عنوان وزیر راه و شهرسازی همه کاره دولت بود و اردیبهشت سال 1392 دست در دست احمدی نژاد برای ثبت نام اسفندیار رحیم مشایی در انتخابات ریاست جمهوری گذشته به وزارت کشور رفت و هم کسانی را می بینیم که احمدی نژاد و مشایی و همفکران و همراهان آنها در سه سال آخر دولت دهم را انحرافی می نامیدند. به بیانی ظاهرا فقط و فقط میل شدید به کسب دوباره قدرت و کرسی وزارت و مرز داشتن با محمدباقر قالیباف این چهره ها و جمع اضداد را دور هم جمع کرده است.

بر اساس آنچه که گفته شد هرچند همگان منتظر تقابل داغ اصلاح طلبان و اصولگرایان در مناظره روز جمعه خواهند بود اما قطعا باید در کنار این رقابت و رویارویی عیان و قابل انتظار، منتظرجنگ و دوئلی دیگر میان دو کاندیدای اصلی جریان اصولگرا باشیم. چرا که مناظره جمعه پیش رو پیش از اینکه قرار باشد نتیجه نهایی انتخابات روز جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ را تعیین کند، سرنوشت رقابت داخلی رئیسی و قالیباف برای رویارویی با روحانی در روز موعود را رقم خواهد زد.

*سرمقاله ابتکار