ابتکار - ژوبین صفاری یکی از فصول مشترک سید ابراهیم رئیسی و محمود احمدی‌نژاد را باید در حضور علی نیکزاد در ستاد وی دانست. وزیر سابق راه و شهرسازی دولت نهم و دهم و از مجریان اصلی طرح مسکن مهر تنها نقطه اشتراک آن‌ها نیست. شعارهای رئیسی بیش از هر نامزد دیگری شبیه به رئیس دولت مهرورز است. «مهر» حالا جای خود را به طرح مسکن کرامت داده است تا به احتمال زیاد با همان دست‌فرمان پر از ایراد طرح قبلی، هزینه های زیادی را برای اقتصاد کشور به بار آورد. هزینه ای که البته در طرح قبلی سبب شد تا 117 هزار واحد مسکن مهر بدون متقاضی باقی بماند و البته در اکثر مناطق، امکانات اولیه برای این واحدها در نظر گرفته نشود. رئیسی در سخنان خود از طرح مسکن کرامت گفت و البته برخی از سخنانش نیز با واکنش عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی مواجه شد. وی پیشرفت مسکن مهر در دولت یازدهم را در حالی 6درصد در سال عنوان کرد که به گفته آخوندی 55 درصد از واحد های مسکن مهر تکمیل و تحویل داده شده است. همچنین آخوندی خطاب به رئیسی گفته بود: «اجازه بدهید چند نکته را به شما متذکر شوم. شما خوب می‌دانید که بیش از 117000 واحد مسکونی مهر فاقد متقاضی هستند. این به معنی تصرف در وجوه امانی مردم و مبالغ دریافتی بابت پیش خرید مسکن مهر صورت گرفته است. این ظلم فاحشی است که به پیش‌خریداران مسکن مهر توسط دولت پیشین رفته و شما در آن موقع معاون اول قوه قضائیه بودید. بفرمایید چه اقدامی در برابر شرکای سیاسی‌تان در دولت پیشین جهت احقاق حقوق مردم کردید؟ جز آنکه همان افراد را به عنوان عناصر اصلی ستاد انتخاباتی خود دعوت کردید؟» با این همه ابراهیم رئیسی قصد دارد با تغییر نام مهر به کرامت جوان ها را خانه دار کند. طرحی که به زبان شیرین اما در منطق و واقعیت نتوانست اثر مطلوبی بر خانه دار شدن مردم بگذارد. به نظر می رسد مطرح کردن موضوع مسکن کرامت بیش از پیش شباهت‌های رئیسی با احمدی‌نژاد را نمایان کرد. زیرا او و محمد سعیدی کیا و علی نیکزاد که این روزها در حلقه نزدیکان رئیسی قرار دارند بعد از اینکه در دولت نهم قیمت مسکن افزایش چشمگیری پیدا کرد تصمیم گرفتند طرحی را اجرا کنند تا بنا برگفته خودشان مردم زیادی خانه دار شوند. بنابراین طرح مسکن مهر توسط احمدی نژاد و سعیدی کیا کلید خورد و نیکزاد در دولت دهم آن را ادامه داد. اما این طرح عوارض جانبی زیادی نیز به همراه داشت و تورم یکی از آنها بود. به طوری که بنابر گفته مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی طرح مسکن مهر باعث افزایش تورم در کشور شد، همین تورم باعث شد که قرارداد ساخت مسکن مهر در هر متر مربع از ۳ به ۷ میلیون ریال افزایش پیدا کند. طرحی که البته طی سال های دولت نهم و دهم نیمه تمام ماند تا با همه دردسرهای بی شمارش به دولت بعد منتقل شود.

رئیسی و احمدی نژاد متحدان استراتژیک؟

عباس آخوندی در ادامه نامه خود به رئیسی گفته بود: شما می دانید که نه تنها چندین هزار میلیارد تومان مسکن مهر خارج از مناقصه واگذار گردید، که 53 هزار واحد آن به یک شرکت خارجی از ترکیه در سالی که مقام معظم رهبری به عنوان سال «تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ ایرانی» نام‌گذاری کردند، واگذار شد. مبلغ این قرارداد سه هزار میلیارد تومان است. با احتساب هر دلار حدود هزار تومان در آن سال، ارزش واگذاری این قرارداد، بدون احتساب ادعاهای بعدی پیمانکار معادل بیش از سه میلیارد دلار است. وی ادامه داد: همه این موارد در زمان معاونت اولی قوه قضائیه شما صورت گرفته‌است. قاعدتا این موارد از سوی سازمان بازرسی کل کشور نیز در همان زمان، به شما گزارش شده است. حال شما واقعا چگونه و با چه تصوری از مردم این گونه وانمود می‌کنید که شما مخالف واگذاری کار به خارجی‌ها هستید مگر احداث واحدهای مسکن مهر چه پیچیدگی داشت که در همان سالی که رهبری حمایت از کار و سرمایه مالی را در دستور کشور قرار دادند از پیمانکاران داخلی دریغ شد؟ واقعا شما مردم را تا این حد ناآگاه می‎دانید که با پوشیدن پوستین وارونه می‌توانید آنها را گمراه کنید؟ نه آقای رئیسی! شما متحد استراتژیک رئیس جهور پیشین بوده و هستید و هنوز عوامل موثر دولت وی، ستاد انتخاباتی شما را تشکیل می‌دهند. شما نمی‌توانید با این پیشینه و این ترکیب ستاد انتخاباتی‌تان در قامت یک پرسشگر حاضر شوید. وزیر راه در پایان خطاب به این نامزد انتخابات ریاست جمهوری گفت: شما باید پاسخگو ی تمام اتلاف منابع مالی دولت پیشین چه در مسکن مهر و چه در سایر مفاسد هزارام میلیاردی باشید. شما باید پاسخگوی ظلم به اعتماد خریداران مسکن مهر و گمراه کردن آنان و هزینه کردن پول مردم در بیابانها باشید. شما نمی‌توانید خودتان را به عنوان غمخوار آنان نشان دهید. ای کاش حداقل حرمت لباس روحانیت را نگاه می‌داشتید.

شلخته های مهر و کرامت

آخوندی پیش از این پروژه مسکن مهر را شلخته عنوان کرده بود. فرشید پورحاجت ـ کارشناس مسکن ـ نیز گفته بود: «این‌که بدون ارائه خدمات و زیرساخت، در بیابان ساخت و ساز کنیم کار درستی نیست. مسکن، شهر و شهرک به عنوان یک موجود زنده احتیاج به تنفس دارد. مسکن، کالایی است که مردم باید در آن احساس آرامش، زندگی و طراوت کنند، لذا این مسائل باید در شهرسازی لحاظ شوند. جدا از زیرساخت‌های ضروری، ایجاد فضاهای آموزشی، فرهنگی و تفریحی نیز لازم است که این مسائل در مسکن مهر دیده شدند اما اجرا نشدند.» حالا اما رئیسی بدون ارائه هیچ راهکار مناسبی تنها به وعده تولید خانه برای جوان ها بسنده کرده است. وعده های تجربه شده ای که معمولاً نتایج بدتری نصیب مردم کرده است.

طرحی که حاشیه نشینی را دامن زد

شاید نقد بزرگ به مسکن مهر این است که چرا این طرح بزرگ و با هزینه حدود 50 هزار میلیارد تومانی بیرون از شهرها اجرا شد. با این منابع در قلب شهر می شد جریانی ایجاد کرد که هم حوزه خدمات کمتری نیاز داشته باشد و هم توسعه خطی را درون شهر ایجاد می کرد.عمده بحث هایی که در خصوص مسکن مهر مطرح می شود مربوط به طرح هایی است که بین تهران و کرج ساخته شده است. نقدها و بازخوردهایی که می شود عمده آن مربوط به تهران است که جانمایی خوبی نداشته است. کمال اطهاری کارشناس حوزه مسکن گفته بود: «دلیل اینکه طرح مسکن مهر موفق نشد علاوه بر منابع مالی، این بود که دولت وارد تولید کالای خصوصی می‌شود. وظیفه دولت‌ها تولید خدمات عمومی مثل امنیت، حمل‌ونقل، آموزش و درمان است؛ اگر مردم اشتغال مناسب داشته باشند، می‌توانند برای خود مسکن تهیه کنند یا تهیه مسکن باید در اختیار شرکت‌های خصوصی باشد نه دولت به معنای دولت.» این کارشناس اقتصادی همچنین تاکید دارد که «مسکن مهر به توسعه حاشیه‌نشینی انجامید، آن‌هم حاشیه‌نشینی سازمان‌یافته و با این سیستم مردم در تله‌های فقر گرفتار شدند.» او می‌گوید: «تله‌های فضایی فقر زمانی پدید می‌آید که انسان محیطی را می‌سازد و در آن‌یک سری روابط اقتصادی- اجتماعی تکرار می‌شود. این می‌تواند در داخل شهر هم باشد و در حاشیه نباشد. با طرح مسکن مهر شهروندان کم‌درآمد به فضاهای ساخته‌شده رانده شد که در اقتصاد به آن شهروندزدایی از شهرها می‌گویند.»