نگاه جامعه‌شناختی به نوع رفتار سیاسی و گفتمان اصول‌گرایان به انتخابات این دوره ریاست‌جمهوری، ما را با این واقعیت آشکار و عریان روبه‌رو می‌کند که جریان رقیب از ماه‌ها قبل از انتخابات، سعی داشته و دارد که انتخابات را از شور بیندازند. محافل تندرو در این استراتژی با کاهش هیجانات اجتماعی سعی دارند تا با کم‌رونق جلوه دادن انتخابات ـ با دو پیشفرض به تاخیر انداختن معرفی نامزد و شروع تبلیغات دیرهنگام خود ـ به این خواست تشکیلاتی خود دست یابند که با کشاندن انتخابات به دور دوم راه پیروزی خود را هموار کنند. امری که البته مسبوق به سابقه بوده اما در این دوره از انتخابات شکل برجسته‌تری به خود گرفته است. البته راهبرد کشاندن انتخابات به دور دوم، و پیروزی اصول‌گرایان در این شرایط بیشتر از آنکه با واقعیت‌های امروز جامعه مطابقت داشته باشد، به ارزیابی متوهمانه آنان پهلو می‌زند. این موضوع و مصادیق متعدد آن را با «عبدالله ناصری» عضو شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان در میان گذاشتیم.

از ماه‌ها قبل و همچنین در وضعیت کنونی که در آستانه انتخابات قرار گرفته‌ایم، نوع ورود و سیاست‌ورزی جریان رقیب این پیام را به جامعه متبادر می‌کند که با سرد و بی‌رمق جلوه دادن فضای انتخابات به این هدف برسند که علاوه بر کشاندن آن به دور دوم بتوانند از ورود آرای خاموش و خاکستری نیز جلوگیری به عمل آورند. ماحصل این نوع استراتژی از سوی اصول‌گرایان تندرو تا چه اندازه توانسته بر روی افکار عمومی جامعه تاثیرگذار بگذارد؟

این نوع سیاست‌ورزی از سوی اصول‌گرایان طبیعی است؛ به دلیل اینکه جریانات تندرو از انتخابات پرشور هراس دارند. مسئله دیگر اینکه که چون رئیس‌جمهوری مستقر همیشه در دور دوم هم به کار خودش ادامه داده است، بنابراین جریان رقیب نمی‌خواهند در انتخابات شور ایجاد شود. هراس آنها بسته به تجربه‌ای است که در دور دوم انتخابات‌های سال‌های 80 و 88 ایجاد شد. افزایش رای در دور دوم انتخابات‌ها به معنی افزایش محبوبیت نیز محسوب می‌شود. جریانات تندرو می‌دانند که رئیس‌جمهوری کنونی رئیس‌جمهوری 8 ساله است، در واقع نمی‌توانند بحث کاهش مشارکت را در رسانه‌های خودشان مطرح کنند. مشاهده می‌کنید که تمامی تلاش نامزدهای رقیب در مناظره‌ها این است که دولت را ناکارآمد جلوه دهند. در این مورد می‌خواهم مثالی مهم بیاورم؛ روزنامه کیهان در قسمت حل جدول شماره روز یکشنبه خود، در سوالات 2 و 14 افقی آن آورده که «توافقی که منجر به تعطیلی مراکز هسته‌ای کشور شد؟» جوابی که با حل جدول از آن بیرون می‌آید این است؛ «توافق اتمی با نفاق». و سوال 14 این جدول این است که «شاید دولت بتواند استقلال علمی و فنی ما را حفظ کند» و جوابی که برای آن طراحی شده است؛ «رهایی از تله برجام». این دو تا سوال را در نظر بگیرید که در روزنامه تندرو و رادیکال کیهان مطرح شده که هنوز هم بر این عقیده است که امثال احمدی‌نژاد بر سر کار باشند یا احمدی‌نژادی‌هایی با ورژن جدید بیایند. این نکته را هم در نظر داشته باشید که روزنامه‌ای که از بیت‌المال ارتزاق می‌کند، در واقع در تقابل با خواست اکثریت مردم عمل می‌کند. این روزنامه با طرح این گونه سوالات قصد دارد این مسئله را القا کند که برجام ـ توافقی که رهبری، مجلس و شورای امنیت آن را تایید کرده‌اند ـ توافقی نفاق‌گونه بوده است. اگرچه مردم بر این امر آگاه هستند که بیشتر خوانندگان این روزنامه از قدیم برای حل جدول آن را می‌خرند و جز این نمی‌تواند در قامت یک رسانه عمل کند و یا رسالت رسانه‌ای منطبق با واقعیات را ارائه دهد. این مثال موردی که به آن اشاره کردم می‌تواند عمق دشمنی و برخورد تندروها با دولت را نشان دهد. بنابراین محافل تندرو و رسانه‌های همسو قصد دارند که دولت نتواند پا بگیرد و برنامه‌های نیمه تمام خود را تکمیل کند و این مسئله اساسی‌ترین راهبرد آنها در تقابل با دولت روحانی است.

فضایی که اکنون در عرصه عمومی کم و بیش ایجاد شده مبنی بر اینکه مردم پای صندوق‌های رای نمی‌آیند و یا طرح این شائبه از سوی تندروها مبنی بر کشیده شدن انتخابات به دور دوم را می‌توان به همین فضا و نوع سیاست‌ورزی مخالفان دولت نسبت داد، شما نیز موافق این طرح شائبه از سوی محافل تندرو هستید و آیا در روزهای آینده تدابیری اندیشیده شده که اقشار و طبقات متکثر مردم را نسبت به این وجوه یا رفتار سیاسی آنان آگاه کرد؟

بله کاملاً موافق این تحلیل هستم. ببینید دولت از همان ابتدا در تیررس حملات تند و بی‌رحمانه جریانات تندرو بوده است. نمونه این برخوردها را در مجلس نهم مشاهده کردیم که خوشبختانه اصلاح‌طلبان تا حدود زیادی توانستند در سال 94 مجلس را از عناصر و طیف مخالف دولت پاک کنند و مجلسی را همسو با منافع مردم و منافع ملی تشکیل دهند. حال با گذر از این فضا باید در اینجا به نکته‌ مهمی اشاره کنم؛ در فرآیند تبلیغات انتخاباتی و به صورت ویژه در مناظره سوم آقای روحانی باید از لاک دفاعی خارج شود و برنامه‌های چهار ساله دوم خود را برای مردم تبیین کند. روحانی باید به طرح این مسائل بپردازد که در دولت دوم خود این کارها و امورات را پیش خواهد گرفت. از سوی دیگر باید کابینه منسجم و هماهنگ‌تری داشته باشد. تغییرات دیگر وی باید در حوزه مدیریت منطقه‌ای، استانداران و فرمانداران باشد. روحانی باید با هوشمندی در مناظره سوم به توضیح و تبیین شرایط کشور در زمانی که اصول‌گرایان سکان هدایت آن را در دست داشتند بپردازند که چگونه مملکت را با سیاست‌های نابخردانه به قهقرا بردند و امروز در جایگاه مدعی قرار گرفته‌اند. همچنین به طرح سیاست‌هایی که در قبال وضعیت معیشتی کارگران وجود دارد، بپردازد. استراتژی کم‌رونق جلوه دادن انتخابات این دوره ریاست‌جمهوری را در گفتمان نامزدهای جناح رقیب هم مشاهده می‌کنیم. این گفتمان به نوعی در فضایی پیش رفته که با طراحی سازمان یافته مبنی بر حمله و هجمه به دولت به نوعی دولت را در موضعی تدافعی قرار دهند تا فقط فرصت پاسخ‌دهی به شایعات و تهمت‌هایی که نسبت به دولت می‌زنند، داشته باشد.

توضیح دهید که تا چه اندازه مشاوران سیاسی دولت روی این راهبرد مخالفان دولت کار کرده‌اند تا دولت علاوه بر بیان برنامه‌های اصلی و کارشناسانه خود، هم فضا را برای مردم روشن کند و هم اینکه بیان این برنامه‌ها به گونه‌ای باشد که تهییج و تحریک افکار عمومی را به دنبال داشته باشد؟

اگر روحانی در مناظره سوم از موضع تدافعی خارج شوند و در این امر آقای جهانگیری هم او را همراهی کند و به شکلی موشکافانه این مسئله را مطرح کنند که دولت چه کارهایی انجام داده است و همچنین برنامه‌های نیمه تمام خود را چگونه به سرانجام خواهند رساند، می‌تواند آرای خاکستری را به عرصه انتخابات بکشاند و هم آرای سال 92 روحانی را محفوظ خواهد کرد. با این راهبرد دولت با اقتدار می‌تواند برنامه‌های دور دوم دولت خود را به ثمر برساند. زوج روحانی ـ جهانگیری در مناظره سوم باید وارد فضایی شوند که به خوبی برای مردم روشن کنند که اگر به عرصه انتخابات وارد نشوند ما با تکرار 84 مواجه خواهیم شد که نتایج آن برای کشور بسی گرانتر از آن سال‌ها خواهد بود. این واقعیت را باید به کمک رسانه‌های حامی دولت برای مردم تصویرسازی کرد. مسئله دیگر باید به بیان مسائلی بپردازد که در آن برای افکار عمومی روشن شود که دولت با چه موانعی روبه‌رو بوده و چه نهادهایی جلوی پای این دولت سنگ‌اندازی کردند.

نکته‌ای که می‌توان به نوعی آن را از موضع نقد درون گفتمانی مطرح کرد این است که برخی بر این باورند که جریان اصلاحات در امر مشاوره‌دهی برای نامزدهای خود قصور کرده است، تا چه اندازه به این نقد معتقد هستید و یا آن را می‌پذیرید؟

نخست باید به این مسئله اشاره کنم از اینکه اصلاح‌طلبان با حمایت خود شخصی چون روحانی را سر کار آوردند دفاع می‌کنم. اگر چه اصلاح‌طلبان مطالبه غیرمنطقی از روحانی نداشته‌اند اما مشفقانه نصایحی را هم در جلسات عمومی و هم در محافل خصوصی با آقای روحانی مطرح کرده‌اند. مخصوصاً رهبران جبهه اصلاحات در سال 93 در بحث توافقنامه هسته‌ای این مسئله را با روحانی در میان گذاشتند که علاوه بر اقتدار در این مسیر، آن را برای مردم به خوبی باز کند. این نصایح علت دارد؛ به این دلیل که مخالفان دولت معیشت و زندگانی مردم را به برجام و دستاوردهای آن گره زده‌اند. مخالفان برجام از این مسئله به عمد چشم‌پوشی کرده‌اند که برجام آثار میان‌مدت و بلندمدت دارد. و جالب اینجاست که به این رویکرد دولت‌های نهم و دهم که تحریم‌ها را کاغذ پاره می‌دانست اشاره‌ای نمی‌کنند. آثار کوتاه مدت برجام این بوده که از تکثیر و ظهور بابک زنجانی‌های دیگر جلوگیری کرده است. در واقع می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که آقای روحانی در ادامه کار خود این بار بیشتر نصایح دلسوزانه و راهبردی رهبران اصلاحات را سرلوحه امورات خود قرار دهد.

در فضای نقد درون گفتمانی بین اصحاب رسانه و سیاسیون اصلاح‌طلب حامی دولت، بحثی مطرح شده که روحانی در تقابل با نامزدهای جناح رقیب تسامح و تساهل به خرج می‌دهد، این در حالی است که تیم سه نفره جریان رقیب در نقادی و حمله به دولت حتی از مرز بی‌اخلاقی نیز عبور کرده است. در این مورد چه نظری دارید و آیا برای مناظره سوم تدبیری اندیشیده شده که در مقابل رویکردهای ماکیاولی‌گونه رقیبان با اقتدار بیشتر وارد شود؟

بله برای مناظره سوم این تدابیر در نظر گرفته شده که زمان را صرف اتهامات ناروا و موضع‌گیری‌های بی‌منطق رقیب نکند. دولت باید برنامه ویژه برای رای خاموش و خاکستری داشته باشد. این مسائل در گفت‌و‌گو با مشاوران دو نامزد اردوگاه اصلاح‌طلبان مطرح شده است که به بیان دستاوردهای دولت بپردازند و همچنین نگاه به آینده را نیز در دستور قرار دهند.

منبع: ابتکار