احتمالا اواسط دهه 80 اصولگرایان بعد از پیروزی در انتخابات مجلس هفتم و ریاست جمهوری نهم حتی در کابوس‌های خود هم نمی‌دیدند که روزی برسد که شکست‌های مداومشان آنها را به حاشیه براند و اکثریت قوه مقننه، قوه مجریه و حتی شورای شهر تهران را هم از دست بدهند. اما این روز فرا رسید و عدم انسجام اتحادشان در کنار کاهش پایگاه ‌اجتماعی شان موجب شد از آن روزهای اوج فاصله زیادی بگیرند و حالا حتی امیدشان برای اصلاح وضعیت شان در کوتاه مدت را از دست داده اند. بعد از آن که اصولگرایان سال 92 نتوانستند موفقیتی در انتخابات ریاست جمهوری به دست بیاورند و در ادامه هم اکثریت مجلس شورای اسلامی را از دست دادند نگرانی‌های شان عرض و طول بیشتری پیدا کرد . برخی از آنها معتقد بودند که این شکست‌ها نتیجه عدم انسجام و اتحاد و رسیدن به یک کاندیدا یا لیست واحد است. اما برخی دیگر که نگاه واقع بینانه‌تر و منطقی‌تری داشتند عنوان کردند که آنچه باعث شکست جریان اصولگرایی شده بود صرفا عدم انسجام نبود و مسئله تضعیف پایگاه اجتماعی هم از مواردی بود که شکست آنها را رقم زده بود. این نگاه به عقیده تحلیلگران اصلاح‌طلب هم مورد تائید قرار گرفته بود آنها تاکید داشتند که بخش عمده جریان اصولگرایی نگاهی منطبق با واقعیت های موجود در کشور ندارند. به عبارت ساده تر جامعه را به گونه‌ای که هست نمی‌بینند و همین مسئله موجب شده درک درست یا حداقل کافی از شرایط موجود نداشته باشند. حتی بعضا عنوان می‌شد که اصولگرایان توجهی به نظر و آرای مردمی ندارند همین مسئله موجب شده بود که نتوانند موفق عمل کنند. در همین خصوص غلامرضا ظریفیان فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با «ابتکار» عنوان کرد: «در عرصه سیاست هیچ ناممکنی وجود ندارد و سیاست قواعد مخصوص به خود را دارد. عرصه سیاست مکانیزم و روابط بیرونی و درونی دارد که باید به آنها توجه شود و از شکست ها عبرت گرفته شود وقتی گروهی شکست می‌خورد دیگری را محکوم می‌کند. اصلاح طلبان هم بعد از دوره طلایی اصلاحات شاهد حکومتی اصولگرا بودند اما اگر قرار بود شکست خود را به رفتار نادرست رقیب اطلاق دهند، قطعا به موفقیت های بعدی هم نمی‌رسیدند.» اما با این حال اصولگرایان تاکید داشتند که این مسئله را می توانند تا انتخابات ریاست جمهوری سال 96 حل و فصل کنند. اما هرچه به ایام انتخابات نزدیک‌تر می‌شدیم احتمال این مسئله روز به روز کاهش پیدا می‌کرد و با وجود اینکه آنها با تشکیل جبهه‌ای سعی کردند انسجام از دست رفته خود را بازیابند اما حرف ‌و حدیث های بسیاری شنیده می‌شد که حاکی از اختلافات گسترده در این جریان بود.

انتخابات سال 92 شکست اصولگرایان محسوب نمی‌شود

البته گویا همچنان میان اصولگرایان افرادی هستند که شکست اصولگرایان طی چند دوره اخیر را قبول ندارند. حمیدرضا ترقی از اعضا شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی یکی از این افراد است که طی گفت‌وگو با «ابتکار» نسبت دادن شکست به جریان اصولگرایی را اشتباه عنوان کرد و گفت:«اتفاقاتی که در انتخابات 96 رخ داد شکست اصولگرایی محسوب نمی‌شود و اصولگرایان میزان رای قابل قبولی در انتخابات کسب کردند. ضمن اینکه چطور ممکن است 16 میلیون رای را شکست تلقی کرد.ضمن اینکه درهیچ کدام از انتخابات دوره دوم ریاست جمهوری چنین اتفاقی رخ نداده که 16 میلیون رای نصیب جناج مقابل شود. رقیب هر رئیس جمهوری که در دوره دوم فعالیت انتخاباتی کرده معمولابیشتر از 5 میلیون رای نمی‌آورد.» نکته جالب توجه این است که محمد ظریفیان نگاه متفاوتی به این اظهار نظر ترقی دارد و در ادامه گفت‌وگو با «ابتکار» به نکته قابل توجهی اشاره کرد و گفت:« عرصه سیاست قواعد خود را دارد و هر جریانی برای حضور فعال و موفق در عرصه سیاست باید آنها را رعایت کند. اصولگرایان باید بدون حب و بغض از شکست های خود درس بگیرند. همان طور که اصلاح طلبان قبل از سال 92 با شکست مواجه شدند و توانستند برای انتخابات بعد به انسجام برسند. اصولگرایان نیازمند نقد درونی هستند و این نقد باید بدون حب و بغض و متهم کردن دیگران شکل گیرد. علاوه بر این اصولگرایان نسبت به جریان‌های دیگر نگاه توطئه آمیز دارند و این نگاه باعث کوتاهی آنها نسبت به درک ضعف های درونی می‌شود. اگر نقدهای وارد به خود را روبه آینده در کنار عبرت از گذشته قراردهند می‌توانند شکست های گذشته را جبران کنند.» وی افزود: «رویکرد های فعلی اصولگرایی پاسخگوی نیاز های امروز جامعه نیست و باید بازسازی شود. واقعیت این است که جامعه ما این ظرفیت را دارد که اصولگرایان هم بتوانند در آن نقش ایفا کنند اما اگر اصولگرایان همین روند را ادامه دهند به طوری که هیچ نقدی را نپذیرند وبراساس تحولات جامعه به روز نشوند قطعا با شکست های بعدی مواجه می‌شوند. مشکل این است که رویکرد فعلی اصولگرایان فقط کسب قدرت است در حالی که در جامعه امروز تحولات اجتماعی به معنای قدرت منتشر شکل گرفته است.»

روند پیشرفت اصولگرایی متوقف نمی‌شود

با همه این تفاسیر و تلاش‌های گسترده آنها در انتخابات و طی سال‌های 92 تا 96توانستند یک اتحاد نسبی و البته شکننده ایجاد کنند و ابراهیم رئیسی را به عنوان کاندیدای نهایی انتخابات سال جاری معرفی کنند. این تصمیم هرچند با مخالفت و مقاومت‎های محمدباقر قالیباف مواجه بود اما با این حال عملی شد. ولی این هم برای آنها پیروزی به ارمغان نیاورد و از سوی دیگر شورای شهر تهران و بسیاری دیگر از شهرها را نیز از دست دادند. همین مسئله بار دیگر عمق اختلافات و مشکلات این جریان سیاسی را به معرض نمایش گذاشت. اما این ماجرا آنجایی وارد فاز جدید شد که روز گذشته مهدی چمران رئیس شورای شهر چهارم تهران که در چهار دوره انتخابات ریاست جمهوری سال‌های 84 تا 96 نقش تاثیرگذار و پر رنگی را ایفا کرده است طی گفت‌وگویی در پاسخ به این سوال که در انتخابات آینده مجلس اصولگرایان باز هم با ادامه این روند شکست مواجه می‌شوند یا وضعیت به سمت اصولگرایان تغییر می‌کند؟ گفت: «به نظرم ادامه همین روند خواهد بود. چون از الان تا انتخابات آینده مجلس فرصت کوتاهی است و به نظر می‌رسد که در این مدت کوتاه، بازهم همین تفکر در مجلس ادامه پیدا می‌کند. در خصوص دولت‌ها وضع به همین صورت است. اصولا به جنگ دولت‌های مستقر رفتن سخت است. در انتخابات اردیبهشت ماه امسال هم به دوستان بعضا می‌گفتیم البته نمی‌خواستیم زیاد بازگو کنیم چون امیدکمی وجود داشت ولی باید پذیرفت که رقابت با دولتی که بر سر کار است دشوار خواهد بود.» حسین انواری در گفت‌وگو با «ابتکار» ضمن اشاره به اینکه صحبت های مهدی چمران با واقعیت مغایرت دارد، گفت:«صحبت های چمران نظریه و غیر مستدل است و نمی‌توان به آن برای پیش بینی دقیق اتفاقات آینده اتکا کرد. ضمن اینکه تعریف واقعی اصولگرایی که مدت طولانی است کمرنگ شده بیان می‌کند که اصولگرایی هم در نظر و هم در عمل قابل قبول است یعنی اگر افراد از لحاظ مبانی نظربیان کنند اصولگرا هستند اما در عمل رفتار آنها مغایر اصولی باشد که به آن معتقد هستند از اصولگرایی فاصله خواهند گرفت .درواقع آنها هم در حوزه نظری هم عملی باید عملکرد منطبق با اصول داشته باشند. بنابراین رفتار مبتنی بر مبانی ، مبانی اسلامی و رعایت خط قرمز انقلاب باید اساس عملکرد اصولگرایی باشد. روند پیشرفت اصولگرایی قطعا نمی‌تواند متوقف شود. وی افزود:« بحث اصلی بر سر خدمتگذاری به مردم است و نباید منافع شخصی در عملکرد و مبانی اصولگرایی دخیل شود. کسب قدرت باید برای خدمت به مردم باشد و نه رسیدن به اهداف شخصی یا گروهی، مردم در این انتخابات از یک تفکر استقبال کردند . در کل هدف خدمت به مردم است و خدمت به مردم ارتباطی با نوع تفکر ندارد. بنابراین باید هرکس با هر تفکری که به قدرت می‌رسد در کنار مردم باشد.» با این حال اظهار نظر چمران به وضوح نشان می‌داد که آنها هرچند موفق شدند یک نمایش بزرگ از اتحاد و انسجام را با عنوان «جبهه مردمی نیروهای انقلاب» به اکران عمومی درآوردند اما در عین حال می‌دانستند که هیچ امیدی به پیروزی ندارند و حالا به مراتب شرایط سخت تری به همراه نا امیدی‌های بیشتر سپری می‌کنند.

آینده اصولگرایان روشن است اما...

دراین میان حمیدرضا ترقی هم درگفت و گو با «ابتکار» با صحبت های چمران موافق نبود و در این باره گفت:« مبنای حرف چمران مشخص نیست و با نظریه های جریان اصولگرایی مغایرت دارد.ضمن اینکه تعریف چمران هیچ مطابقتی با واقعیت ندارد. البته از راهکاری که برای برنده شدن در انتخابات آینده برای اصولگرایان تعیین شده نمی‌توان در حال حاضر صحبت کرد چراکه قطعا راه حل ها سوخت خواهند شد. بنابراین اصولگرایان با برنامه ریزی هایی که برای انتخابات آینده انجام داده اند می‌توانند پیروز میدان انتخاباتی شوند. البته ظریفیان هم تا حدودی با نظر ترقی موافق بود . او هم در خصوص اینکه نمی‌توان دیدگاه چمران را تعمیم به کل جریان اصولگرایی داد، گفت:« اصولگرایان باید تهدیدات خودرا کنار بگذارند و با واقعیت مواجه شوند. البته که عدم موفقیت آنها به طور کامل نگاه بدبینانه ای است. ضمن اینکه این احتمال هم وجود دارد دیگر نتوانند شکست های خودرا جبران کنند. چمران نماد اصولگرایی نیست و به صحبت او نمی‌شود صحت مطلق را اطلاق کرد. افرادی مثل امیر محبیان از درون این جریان که نقدهای سنجیده ای به جریان اصولگرا می‌کنند می‌توانند تاثیر به سزایی در خودسازی اصولگرایان داشته باشند. به نظر من جریان اصولگرایی هم یکی از جریان های زنده و فعال در جامعه است و اگر نقدهای وارد به خودرا برطرف کند می‌تواند در آینده عملکرد قابل قبولی داشته باشد.»

ادبیات اصولگرایان مقبول جامعه فعلی نیست

با این حال اسماعیل گرامی مقدم از اعضای حزب اعتماد ملی در گفت و گو با « ابتکار» در باره شکست اصولگرایان نظر دیگری داشت و گفت:« تقریبا بعد از به اتمام رسیدن دولت هشتم و نهم ،عملکرد این دو دولت و مجلس های هشتم ،نهم و دهم که تماما اصولگرایی بود شرایطی فاجعه آمیز را به کشور تحمیل کرد. ضمن اینکه تقریبا این که اصولگرایان نتوانند تا مدت ها با اصلاح طلبان رقابت جدی داشته باشند قابل پیش بینی بود و از سال 92 خودرا به وضوح نشان داد. اصولگرایان حتی تا سال 98 هم نمی‌توانند خود را بازسازی کنند، مگر اینکه رویکرد برنامه ها و شعارهای خود را تغییر بدهند و تا زمانی که اصولگرایان بخواهند با این روش، با این رویکرد و با این گفتمان نظر مردم را جلب کنند و کسب رای کنند پیاپی با شکست مواجه می‌شوند. شعارهای اصولگرایان مقبول مردم نیست.» وی افزود:«نسل امروز نسل جوان است و جریانی می‌تواند مقبول مردم باشد که رویکرد آنها در جهت مطالبات مردم باشد تا زمانی که اصولگرایان با این ادبیات با مردم صحبت کنند مقبولیت آنها در نظر مردم غیر ممکن است. دیپلماسی اصولگرایان جنگ طلبانه و ماجرا جویانه است و این رویکرد جنگ طلبی و خشن مورد قبول مردم نیست.» وی همچنین تصریح کرد:« در انتخابات آینده پیش بینی اصولگرایان این است که با به اتکا شورای نگهبان اصلاح طلبان را رد صلاحیت می‌کنند اما این شیوه نخ نما شده و مردم و اصلاح طلبان آگاه هستند. البته عملکرد اصلاح طلبان هم در این عرصه مهم خواهد بود ضمن اینکه همواره باید تلاش کنند شعارهای اصلاح طلبی و رویکردهای این جریان برای مردم جذابیت داشته باشد. به نظر نمی رسد که با توجه به شکست های اصلاح طلبان در انتخابات قبل از سال 92 میدان بازی را در اختیار اصولگرایان قرار دهندو قطعا اصلاح طلبان با تدابیری که اتخاذ می‌کنند در انتخابات بعد هم پیروز هستند.مگر اینکه اصولگرایان تغییر جدی در رویکرد خود داشته باشند» با همه این تفاسیر غلامرضا ظریفیان معتقد است که آنها می توانند دوباره به عرصه سیاسی کشور بازگردند و قدرتمند در برابر اصلاح طلبان ظاهر شوند. او در پایان صحبت‌های خود با «ابتکار» تاکید کرد:« اصولگرایان تا دو دوره دیگر ظرفیت رقابت با اصلاح طلبان را دارند. اما نیاز به مدیریت و سازماندهی دوباره برای توقف شکست های خود دارد. بهترین شرایط برای رقابت سیاسی این است که جریان های حاضر به سمت عقلانیت و اعتدال حرکت کنند و بهتر است اصولگرایان هم به سمت عقلانیت و اعتدال در عملکردهای آینده خود پیش بروند.»

منبع: ابتکار