امراله نصرالهی

این نوشته به طرز نگاهی اشاره می کند که در آن کاراکترهای اش،حیات برهنه ی سیاست را به گونه ای می بینند که امکان هر گونه کنش مندی را در آن عقیم می پندارند.بدین سبب پای نهادن در چنین حیات برهنه ای را دور از خرد پراگماتیک و واقع گرا تصور می کنند پس دور اندیشی شان را توجیه می دارند و امکان پذیرش و ورود به عرصه های بحران زده را ناممکن می نگرند.

1- جورجو آگامبن در نوشته ای تحت عنوان «مردم چیست؟» بر نکته ای انگشت تاکید می نهد که سیاست ورزان در درون گفتمان برساخته ی انقلاب 57 هماره سنگ آن را بر سینه زده و مدعی فقیر نوازی و کوخ نشینی این سیاست بوده اند.به میزانی که آگامبن در درون نقشه ی کاپیتالیستی - دموکراتیک جهان معاصر، حیاتی برهنه می بیند که فقیران و کوخ نشینان روز به روز در آن برهنه تر و عریان تر خواهند شد،مدعیان طبقات محروم در سیستم سیاسی با سویه ی تاریخی به صلب تشرع آمیخته،هم چنان بر درنگا درنگ هرزه درایانه ی خویش که جز گرسنگی در زیر لوای گرسنه نوازی نبوده،پای می فشارند.مردمی که فقط در هنگامه های هول و خطر،بدنه ی سیاسی به شمار می آیند.آنان حیات برهنه ی خود را دائما به دوش می کشند ، باری که هماره بر دوش هاشان سنگینی می کند و کس را خطر نه، تا باری از دوش کسی بردارد شاید اندکی رنج محرومان کاستی گیرد.سوژه ی سیاسی برسازنده، هنگامی که خود را موسس می پندارد؛ نخست کاری که پی می گیرد حذف مردم از صحنه ی سیاست است.طبقه ای به واقع بی نام و حذف شده از ذهن سیاست مدارانی حذف اندیش.طبقه ای که از نگاه هانا آرنت از دل شفقت زاده شد تا تنها موج توده ای_انقلابی خود را به راه اندازد.کارناوالی که از جشنی انقلابی،تنها لبخند های گذرایی در لحظه هایی شتابان نصیب می برد و دیگر هیچ.این مردم در مقام همان خرده پایی تصور می شوند که آگامبن به نقل از ژان بودن می نویسد؛«مردم خرده پا همان چیزی است که حذف آن از قدرت سیاسی کار عاقلانه ای است.»این طرز نگاه حذف نگرانه نه بنیان نظر آگامبن،که از بن افکار طبقه ی حاکم بر می خیزد.این ابهام معنا شناختی در واژه_اصطلاح مردم از کارکرد دوگانه ی تاریخ کنش گرا و یا بی کنش آن بر می خیزد.سویی از آن فرصت طلبانه و اپورتونیستی و سویی دیگر رانده شده در پستوهای هول خشونت و قدرت.این ترک یا شکستی در مفهوم مردم از زیست_سیاست مدرن سرچشمه می گیرد.آنجا که مردمان و بهتر بگویم محرومان و فقیران،فراخوانده می شوند تا کارناوالیسم قدرت را پرشکوه سازند و آنجا که بر گرده های شان تسمه می کشند تا مبادا ادعای مردمی کنند.و این همان تلاش روشمند ای است از برای پر کردن شکاف سیاست که خود از نخست آمده بود تا مردم را از صحنه ی سیاست حذف سازد.صحنه ای که دچار دوپارگی و دوشقه گی شده بود اکنون می بایست با حذف بنیادین همان مردم ،پر شود.بی تردید آنچه اتفاق می افتد ماحصلی ندارد جز حیاتی برهنه برای مردمانی برهنه.

2- در تولید این حیات برهنه بی شک پارلمانتاریسم دلال با قدرت دولتی گاه همسان عمل می کند و گاه با دولت مستقر بر سر معامله می نشیند تا در زیر لوای ظاهرا دموکراتیک خویش،عنصر جباریت را پیش برد.جباریت انتخاب و گزینش کسانی که در همه ی سالهای عمر حکومتی،صندلی هاشان را به قیمت تصاحب صندلی هایی دیگر وامی نهند تا به تعبیر گی دو بور «دولت نمایش یکپارچه و منسجم»بر پرده برند.این سان همه ی اصطلاحات، دستخوش تغییر و تصرف نشانه شناسانه می شوند.یعنی«حاکمیت،حقوق،ملت،مردم،دموکراسی و اراده ی همگانی».اصطلاحاتی تهی شده از بار شکل گیری تاریخی خویش.همه چیز به تهی بودگی و تهی شدگی دچار می شود،همه چیز مهر پایان می خورد تا در این رخداد مصنوعی پایان دولت با پایان تاریخ همزمان اتفاق افتند.و این میسر نخواهد شد مگر پیش از آن اتفاقی شوم صورت گرفته باشد یعنی پیوند نامیمون خشونت و قانون.وضعیت استثنایی که خود به قاعده بدل می شود.و بر اثر تکرار استثنا،قاعده بودنش از نظرگاه قدرت،توجیه می گردد.این قاعده ها که روزگاری استثنا بوده اند با توطئه ی دولت و پارلمانتاریسم دلال نهادینه می شوند تا صندلی ها ی قدرت در ساخت مایکرو و میکرو بودن شان تنها دست به دست شوند میان همان کسان که در قاعده کردن استثنتا،نقش ایفا نموده اند.این کسان بی تردید از میان دو اردوگاه سیاسی بی خطر و یا کم خطر از نگاه قدرت حاکم برگزیده می گردند تا ساختار آن دست ناخورده باقی بماند و اجزا جایهاشان را به همدیگر واگذار نمایند بی دستخوش ساختار کلی نهادینه شده.وقتی پیش از این حذف مردم اتفاق افتاده و شکوه کارناوال کار انتقال قدرت را به ناآگاهی محض به فرصت طلبانش وانهاده پس مجالی برا منادیان راستین حقوق ملت_ در سطح خرد و کلان آن - نمی ماند.آنان که هم درس سیاست را بدون اخلاق نیاموخته اند و هم آن را به نگرش مردم سالارانه پیوند زده اند.نه بسان اصولگرایان بر سر ارتجاع، سخت جانی می کنند و نه چون کسان کثیری از اصلاح طلبان به رنگ پریدگی دچار می آیند.نه در اسلام سیاسی با بنیاد گرایی سر آشتی دارند و نه چون پسا سیاست اندیشان با هر گونه طرح لیبرالی سر صلح.اینان می توانند در پروژه ی ساختگی پارلمانتاریسم دلال و قدرت دولت نمایش در سطحی خرد و یا کلان ،رخدادی باشند با بازگشت مردم به صحنه ی سیاست.آنان که اخلاق انسانی را به قیمت صندلی معاوضه ننموده و سیاست را به بهای حذف مردم نزیسته اند.کاراکترهایی ضد کارناوالیسم مسقر و مصرف گرا _که برای هر درد ی،نسخه ای نمایش وار تجویز می کنند- .آنان به عاملیت ابر دال های سیاست وقعی نمی نهند. عاملیت هایی که در پی دوام نظمی مسقر هستند از نگاه آنان می باید ساخت گشایی شوند. تصوری سیاسی برای رسیدن به جهانی نو. در چنین جهانی، بی روحی حاکم شده از سوی ابر دال ها رخت برمی بندد و جهان با هستی این جهانی مردمان، سو و جهتی معنادار می گیرد. سیاست هراس ملاک گزینش نمی گردد و کارناوالیسم ساختگی حاکم دیگر به عرصه فراخوانده نمی شود. کم نیستند شخصیت هایی که در پس نگاه خویش چنین می اندیشند. اینان اما محتاط اند و همین محتاط بودن به پاشنه ی آشیل شان در دنیای سیاست بدل شده.

اگر از پاشنه ی آشیل این کاراکترهای محتاط و چه بسا دور اندیش سخن گفتیم بر ضعف و نقصی نشانه نرفته ایم بل ساخت سیاست مستقر از نگاه اینان به گونه ای است که مقوله ی برهنگی را این بار از ساحت زندگی مردم به ساحت سیاست مداران و نظم مستقر آنها پیوند می زنند.ترجیح می دهند در گمنامی بسر برند و و معنای زندگی را از دست ندهند. سیاست پیشگی دور اندیشانه ی آنان خود از هراس آلودن به سیاست اخلاق ستیز خبر می آرد.آنان نمی خواهند در این پروژه ی شوم کوچکترین نقشی داشته باشند. زیرا هماره بحرانی نهادینه در درون جامعه ی نمایش نظاره می کنند که خود رخداد اصیل مد نظر خویش را به پستوی ذهن می کشانند که موقعیتی برای آن تصور نمی کنند تا پای عمل به میان آید.آنان همه چیز را تحمل ناشدنی می یابند اما عجیب این که با این وضع تحمل ناشده نیز سر می کنند همگام با همان مردمی که از سیاست حذف شده اند خود را حذف می سازند.تا تحمل ناپذیری وضعیت بحران را تاب بیاورند.آنان به هیاهوی پر قیل و قال رسانه ها نیز می اندیشند.شورش رسانه ها را در حضیض سقوط سیاست مداران در می یابند و خود بر همان راه احتیاط گام می نهند.با همه ی پیشنهاد های عرضه شده بر آنان در فضای صندلی های سیال بدو نه گفته اند.این که چرا گامی نمی نهند خود پرسشی بنیادی است که پاسخ بدان را می باید از خود آنان طلب نمود.بی تردید در فضای جامعه نمایشی و سیاست حیات برهنه و شورش رسانه ها پاسخی در خور برای خود دارند. نه به تحول خواهی شان به بهای اصلاح طلبی رنگ پریده پشت می کنند و نه مغز اخلاق را در پای بنیادهای ارتجاع به سویی می نهند.

یکی از کسانی که در همه‌ی سالهای سیاست ورزی اش، جانب احتیاط را نگاه داشته، «قوام فروزان» است. شخصیتی که راه قضاوت را در پیش گرفته و در کنار قضاوت به کار سیاست نیز پرداخته است. لازم به گفتن است، مقدمه ای که نگاشتم اگر چه میدان دید وسیع خود را در سطحی کلان نگریسته اما چنین مقدمه‌ای در سطحی خرد نیز قابل انطباق خواهد بود. سطحی از سیاست ورزی در فضایی بومی تر و یا بهتر بگوییم فضایی محلی یا لوکال. ایشان هماره گونه‌ی سیاست ورزی اش را بر طریق اخلاق و جانب احتیاط زیسته است. مردی که به هر قیمتی در کارزار سیاست پای ننهاده است. این احتیاط اندیشی بی تردید نه به محافظه کاری که به دوراندیشی او ربطی وثیق می یابد. با همه ی پیشنهاد هایی که از دهه ی شصت تا کنون بدو شده، سیاست را به سود اخلاق و مردم گرایی پس زده. این اخلاق او چه بسا از الگویی محلی سرچشمه گرفته است. الگویی که آخرین نسل شجاعان بویراحمد زیستند و خود را به هر گونه سیاستی نیالودند. در کنار این الگو و پیش نمونه های بومی، خود نیز راه و طریقی اینچنین در پیش گرفته بوده. طریقی که تا کنون ادامه داشته است. در میان کسانی که می شناسم شاید او تنهاترین فردی باشد که در عین بودن در متن سیاست، هرگز به حاشیه هایش تن نسپرده و خویش را در تلاطم امواج اش به سلامت برده است. چنانچه ادعا کنم که او در میدان سیاست محلی ، مردم گراترین سیاست ورزی است که تا کنون می شناخته ام، به بیراهه نرفته ام. نمونه را، از دهه ی شصت تاکنون سمت های بسیاری در سطح استانی و کشوری از جمله ریاست بازرسی و مشاور عالی وزیر راه، استانداری و سمت مدیران میانه ی نهاد ریاست جمهوری بدو پیشنهاد شده و هر بار به بهانه و دلیلی رد نموده است. پرسش این است که چرا این همه پیشنهاد و متعاقب آن این همه پاسخ منفی در برابر آن همه پیشنهاد؟پاسخ بدین پرسش ما را بار دیگر به پیش درآمدی فرا می خواند که در بند نخست و پاره ی دوم نوشته بیان نمودیم. رد چنین پیشنهادهایی تنها می تواند از تفاوت نگاهی سرچشمه گیرد که ایشان با دیگران دارند. فاصله‌ی میان او با دیگران، فاصله ی اخلاق است با سیاست و نیز فاصله ی دوراندیشی و احتیاط است با محافظه کاری. فاصله‌ی واقع گرایی است با اپورتونیسم. و حتی فاصله ی مردم نگری است با حاکمیت سالاری.

«قوام فروزان» در کشاکش این همه سال هرگز از مردم چشم نپوشیده. آنچه برایش در درجه‌ی نخست اهمیت قرار داشته رعایت مردم بوده پس تا آنجا که به یاد دارم او هماره سعی داشته تا در رده های میانی مسئولیت کار خویش را انجام دهد. ایشان هماره بر بحران و تولید بحران انگشت تاکید نهاده و در باب نسبت تولید این بحران با جوانان سخن گفته است. بر عنصر سرمایه هایی پای فشرده که باور دارد عدم حل مشکلات آنها با تولید بحران سویی تنگاتنگ داشته است. بی شک این بحران خود در تولید حیات عریان نقشی ویژه دارد. «قوام فروزان» بیش از آن که به تصاحب کرسی اندیشیده باشد به رفع این عریانی اندیشیده است. ترفیع آسیب زای آنومی در میان اطفال و جوانانی که او گوشه ای از مسئولیتش را بدانان اختصاص داده است.

او چنان بر این مقوله توجه داشته که حل هر گونه معضل سیاسی را در گرو حل چنین معضل اجتماعی ای می پندارد. در افق نگاه او زیست - سیاست بحران زده خود از متن اجتماعی بحران زده تر خبر می آرد. این گونه است که در پس نگاه ایشان به متن سیاست، نگرشی بنیانی تر نهفته است و آن جامعه را واکاوی نمودن و آسیب های اش را دیدن و دریافتن است. سیاسیون بسیاری هستند که از بستر همین آنومی و ناهنجاری اجتماعی، در جهت مطامع خود سود برده اند. از تصاحب کرسی تا ایفای نقش دلالی در پس سیاست اندیشی بیمار گونه‌ی خود. «قوام فروزان» هماره از قرار گرفتن در چنین محیط های مشمئز کننده ای خودداری ورزیده است. او این بستر را چنان بی افق نگاه می بیند و دچار خفقان کوته اندیشی و کوتوله گرایی؛ که امکان حضور خود را دایما به تعویق می اندازد. او نیک می داند که قطار سیاست بر روی چنین ریل ناموزونی از حرکت باز می ایستد. چرا که داستان اجتماع آشوب زده همان ریل ناموزونی است که شتاب مهار گسیخته ی قطار سیاست کند خواهد نمود و این عجب نبود.آسیب شناسی نگاه این مرد خود از ماجرایی تاریخی تر ریشه گرفته است.او اصلاح اجتماعی را بی تجدد اجتماعی امکان ناپذیر می شمرد و چندان به مدرنیته‌ی سیاسی (مدرنیته‌ی ایسم‌گرا و سیاست زده) وقعی نمی‌نهد. تازه او با خود حامل نگاهی حقوقی نیز هست. نگاهی که حقوق و داده های علمی اش را بیش و پیش از هر چیز اجتماعی می بیند و نه سیاسی. باور به چنین نگاهی است که ایده‌ی ورود به صحنه‌ی سیاست را با همه‌ی فراخوان ها و دعوت ها، به کناری می نهد. در این میان شاید کسانی باشند که ایشان را به عافیت طلبی متهم دارند اما بار کردن چنین نگاهی بر او از ناشناختگی و غفلت از نگاه و نگره‌ی او به سیاست و اجتماع بر می خیزد. من بر خلاف این کسان، او را پراگماتیستی می بینم و می دانم که قدم نهادن را به هر بهایی نمی توان عملی پراگماتیستی و کنش گرا دانست. و او هر گونه قدمی را طلب نمی کند. ایشان هماره بر چنین قدم هایی رقم کشیده زیرا باز در پس همه ی هیاهوها و جنجال های انتخاباتی و سیاسی، اجتماع زار و نزارش را مشاهده می کند که چه سان احتضارخویش را نزدیک می پندارد. باز جامعه ی عریان می ماند و تهی شدگی و فقری که آگامبن بر او انگشت می نهاد.

«فروزان» هیچ گاه مرد روساخت های قدرت و کرسی اندیشی ها و جلوس های «ظاهر فریب انگیز بی نجابت» نبوده است. او به ژرف ساختی می اندیشد که هر گونه اصلاحی را بی توجه بدان ناموزون و ناهمخوان می داند.پروژه ی نگاه او امتناع تفکر است در جو سیاست زده ی امروز نسبت به اجتماعی که ریشه های اش به بحران بی آبی و خشک سالی جامعه نیندیشی گرفتارند.بی شک او اصلاحگری اجتماعی است در جایگاه حقوقی خود و نه سیاست بازی چون دیگران که جامعه نیندیشی شان خود از روان پریشی قدرت طلب و بیمارشان برمی خیزد.به حتم او تجربه آموز آخرین نسل شجاعانی بوده که اخلاق را هرگز در پای سیاست قربانی نکردند و خود از وفاداری به همان اخلاق به سرنوشتی تراژیک گرفتار آمدند.آری او میراث دار همان مردی است که به شجاعت شهره بود و به اصلاحگری وقایع محلی و حل و فصل معضل ها و مشکلات ایلی. در آن روزگار که کسانی به روحیه ی غارتگری خو کرده بودند ؛پدر او نقش اصلاحگری را ایفا می نمود در بستر جغرافیایی محدود.آری وقتی پدری این چنین به مردم داری و مردم نگری و مردم دوستی و اصلاحگری شهره باشد ؛با اندکی شناخت به پیشینه و تبار این مرد او(قوام فروزان) را آیا چنین نمی بینید؟