استو کلر، بل، آستین و هاریسن، بلادشاپور را توصیف کرده‌اند اما در تحقیقات آنها چندان به ساختمان‌های شهر اشاره نشده که چه‌کسی آن‌ها را ساخته است به گزارش افتونیوز، کهگیلویه و بویراحمد را گاهی انشان می‌خواندند، گاهی ارجان، زمانی زمیگان و گاهی به بلاد شاپور و کوه گیلویه شناخته شده بود ولی بی‌تردید، بافت تاریخی دهدشت در شهرستان کنونی کهگیلویه، شناسنامه میراث تاریخی این استان است. تاریخ پرشکوه این بخش از سرزمین ایران را می‌توان در لابه‌لای خشت‌ها و سنگ‌های مساجد قدیمی، قنات‌ها، عمارت‌ها، قلعه‌ها، کاروانسراها و بازار تاریخی این شهر جستجو کرد اما گذر زمان و بی‌توجهی، فرصتی نداد و بخش اعظم آن نابود شده یا رو به‌سوی نابودی است. محمود دهقانی، استاد دانشگاه تکنولوژی سیدنی استرالیا که پیش از این برای بررسی تاریخ دوره صفویه به این شهر سفر کرده در یادداشتی نوشته است: «وقتی برای پژوهش در راستای تاریخ معماری پرآوازه دوره صفویه از طرف دانشگاه تکنولوژی سیدنی استرالیا به ایران سفر کردم، درنظر داشتم اطلاعاتی مکتوب از شهر دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز به‌دست بیاورم ولی آگاه شدم که کارهای پژوهشی عمیق، به‌ویژه در گستره تاریخ معماری، در شهرهای کوچکی چون دهدشت صورت نگرفته است. در این مورد خاص، تنها تاریخ نویس و جهانگرد اروپایی‌ای ‌ که صحبتی به میان آورده «هانس گاوبه» است که تهیه کتاب‌هایش در خارج آسان‌تر از خود دهدشت است.» او در ادامه می‌نویسد: «هانس گاوبه‌ ضمن مطالعه آثار پیشینیان ازجمله احسن التقاسیم مقدسی، برای پژوهش درباره شهرسازی به دهدشت سفر کرده است. هر چند استو کلر، بل، آستین و هاریسن هم دهدشت را توصیف کرده‌اند اما در تحقیقات آنها چندان به ساختمان‌های شهر اشاره نشده که چه‌کسی آن‌ها را ساخته است.» ولی هانس گاوبه می‌نویسد: «این را باید تنها نمونه معماری و شهرسازی دوران صفویه دانست.» این پژوهشگر در جای‌جای گزارش خود به اهمیت و رونق دهدشت در تاریخ صفویه اشاره می‌کند و در پایان می‌نویسد: ‌«خانه‌هایی که من و همراهان در بافت قدیم دهدشت از آنها نقشه تهیه کردیم و عکس گرفتیم بیشتر گویای شهری قدرتمند است که احتمالاً پادگانی نظامی بوده‌ که در کنار آن تمدن و بازار و خیابان‌های شهر نیز ساخته شده‌اند. چون پژوهش این‌جانب به انگلیسی نوشته شده اگر عمری بود قصد دارم برمبنای نقشه‌هایی از خانه‌ها که روی آن وقت زیادی گذاشته‌ام در کتابی به دهدشت و تاریخ معماری بافت قدیم آن بپردازم». خواهر خوانده اصفهان صفویه در انتظار بازسازی باستان شناسان باور دارند بلاد شاپور که امروزه با نام دهدشت در جغرافیای سیاسی ایران با عنوان یکی از شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت شده است، خواهر خوانده اصفهان، تبریز، و قزوین است که می‌توان عطر خوش رونق اقتصادی، علمی و فرهنگی و عظمت آن روزگار ایران را در مخروبه‌های آن حس کرد. اولین سلسله پادشاهی شیعه ایرانی، که پس از سقوط ساسانیان توانست ایران را یکپارچه کند اقدام به ساخت شهرهای بزرگ و پررونقی کرد که بعضی ازآنها همچون اصفهان هنوز پابرجاست و بعضی نیز چون کهگیلویه در گمنامی و بی‌توجهی به زوال رسیده‌اند. در مقاله‌ای در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی درباره این شهرستان نوشته شده است: با بنیان‌گذاری و شکل‌گیری حکومت صفوی، ایالت کوه‌گیلویه به‌عنوان یکی از ایالات سیزده‌گانه دولت صفوی، جایگزین ولایت ارجان شد و شهر دهدشت به‌عنوان مرکز سیاسی این ایالت انتخاب شد. شهر تاریخی دهدشت در کهگیلویه که به گفته کارشناسان در دوران صفویان از نظر رونق خواهر خوانده اصفهان محسوب می‌شد در انتظار تخصیص اعتبار برای احیا و تبدیل آن به یک مرکز ایران‌گردی و جهانگردی است. تخریب این مکان به دلیل گچی بودن مصالح، روز بروز سرعت بیشتری می‌گیرد و به دلیل وسعت زیاد امکان حفاظت از آن دربرابر تخریب‌های افراد ناآگاه نیست. البته بخشی از آن در سال‌های اخیرترمیم و بازسازی شده است که بی‌شک از زیباترین نقطه‌های شهر دهدشت به شمار می‌رود. اثر تاریخی بسیار ارزشمند بلاد شاپور دهدشت که به گفته کارشناسان قابلیت ثبت جهانی دارد، نیازمند تأمین اعتبار برای تملک و مرمت است. بخش زیادی از بافت قدیمی بلاد شاپور به دلایل گوناگون تخریب شده است و هم اینک 37 هکتار از این شهر قدیمی باقی مانده است. وجود بیش از 2 هزار خانه، سه مسجد، سه حمام، هفت امامزاده، کاروانسرا و بازار بزرگ در این بافت قدیمی نشان از قدمت بالای این شهر است که به دلیل کم توجهی در حال نابودی و تخریب است. در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به‌جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای 37 حجره و 30 ایوان در جلوی حجره‎ها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده‎اند. چهار ایوان بزرگ در چهار گوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد و این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است. متروکه ماندن چهره‌ این شهر تاریخی در حالی است که آثار و معماری بلاد شاپور با داشتن سبک و معماری خاص چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: شهرستان کهگیلویه با توجه به آثار تاریخی منحصربه‌فرد مقام اول استانی در ثبت آثار ملی را دارد. سیاوش زمان، بافت تاریخی دهدشت را یکی از آثار تاریخی مهم در جنوب کشور دانست و گفت: مرمت و بازسازی این بافت تاریخی با اعتبارات قطره چکانی امکان پذیر نیست. وی با اشاره به وجود بیش از 150 خانه در بافت تاریخی دهدشت گفت: 40 درصد از این خانه‌ها هنوز خریداری و تملک نشده است. زمان بیان کرد: از سال 71 تاکنون بافت تاریخی دهدشت با اعتبارات قطره چکانی مرمت و احیا می‌شود. وجود ارگ قدیمی، مساجد، حمام‌ها، کاروانسرا، زیارتگاه‌ها و برج و باروی گرداگرد شهر مجموعه بناهای باقی مانده از این بافت تاریخی است که بلاتکلیف مانده است. تاکنون 30 درصد از زمین‌های اطراف بافت تاریخی تملک شده است. فرماندار کهگیلویه بافت تاریخی دهدشت را هویت تاریخی استان دانست و گفت: در صورت احیا و مرمت علاوه بر اشتغالزایی نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری این شهرستان خواهد داشت. علی پوزش با تأکید بر توجه ویژه مسئولان استانی در احیای و تملک زمین‌های حاشیه اطراف بافت تاریخی دهدشت افزود: احیای این بافت به رونق و توسعه استان نیز کمک شایانی خواهد کرد. 300 میلیارد ریال اعتبار برای احیا و ساماندهی بافت تاریخی دهدشت نیاز است معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: بافت تاریخی بلاد شاپور در شهر دهدشت نیازمند 300 میلیارد ریال اعتبار برای احیا و ساماندهی است مسعود شفیعی افزود: اثر تاریخی بلاد شاپور دهدشت نیازمند 100 میلیارد ریال برای تملک و 100 میلیارد نیز برای مرمت نیاز دارد. وی با اشاره به اینکه این اثر تاریخی قابلیت ثبت جهانی دارد اظهار داشت: این بنای تاریخی ارزشمند نیازمند 100 میلیارد ریال اعتبار نیز برای ثبت جهانی است.. معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: برای ساماندهی این شهر تاریخی باید پژوهش‌های جامعی نیز انجام شود زیرا بسیاری از بخش‌های این شهر تاریخی زیر خاک مدفون است. شفیعی تصریح کرد: ماهانه 100 ایرانگرد و جهانگرد از شهر تاریخی بلاد شاپور دیدن می‌کنند که در صورت احیا می‌تواند به یک مرکز جهانگردی برای دوستداران آثار تاریخی تبدیل شود. وی بیان کرد: این بنای تاریخی امسال برای حفاظت و ساماندهی به‌عنوان پایگاه تاریخی معرفی و برای آن مسئول ویژه تعیین شد. وی بیان کرد: بنای تاریخی بافت تاریخی دهدشت امسال با سه میلیارد و 600 میلیون ریال تابستان امسال دیوارکشی شد. معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: با اجرای این طرح از ورود معتادان و احشام به داخل این مرکز فرهنگی ارزشمند جلوگیری می‌شود شفیعی با اشاره به اهمیت ثبت جهانی یک اثر برای جذب جهانگردان و ایرانگردان و معرفی فرهنگ ایران کهن گفت: تلاش می‌شود که این بنای تاریخی با جذب اعتبار ثبت جهانی شود. شفیعی عنوان کرد: ثبت آثار در فهرست آثار ملی کشور افزون بر فراهم کردن زمینه حمایت قانونی در محاکم قانونی و قضایی امکان جذب اعتبارات لازم برای انجام عملیات مطالعاتی، مرمتی و حفظ و نگهداری را فراهم می‌کند. بافت قدیمی دهدشت در گذشته دور با 45 هکتار وسعت یکی از بزرگترین بافت‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود که به شماره 3/1689 در سال 1364 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت تاریخی رسیده است. 693 اثر غیرمنقول در کهگیلویه و بویراحمد شامل تپه‌ها، حمام‌ها، محوطه‌ها و گورستان‌های تاریخی تاکنون ثبت ملی شده است. کهگیلویه و بویراحمد بیش از 16 هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. گزارش: فرزانه شریفی