صیاد خردمند*

توسعه مفهومی است که در دهه های اخیر متفکران و اندیشمندان بسیاری به آن پرداخته اند و هر یک با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی که در ان قرار گرفته بودند تفسیر های متفاوتی از این مفهوم ارایه داده اند و گاهآ بر روی این تفاسیر مناقشات آشتی ناپذیری شکل گرفته است. به رآستی توسعه چیست؟! چگونه محقق خواهد شد؟! مسیر و مجرای آن از کجا میگذرد؟! تا کی باید به انتظار توسعه نشست؟!… این ها بخش محدودی از سوالاتی است که حول محور توسعه پرسیده شده و در جوامع توسعه نیافته به آنها پاسخ داده نشده است.

در لابه لای صحبت ها، سخنرانی ها، یادداشت ها و.. در رابطه با عامل توسعه نیافتگی استان دلایل متعددی ازجمله نبود کارخانه های مولد، نبود سرمایه گذاری، شکاف های طبقاتی و منفعت طلبی و اقتدار طلبی سیاست مداران، نبود شایسته سالاری وفساد اداری و… مواردی از این دست اشاره شود. ضمن پذیرش موارد فوق، نگارنده عامیلت توسعه نیافتگی استان را درعدم توسعه فرهنگی، اجتماعی و انسانی میداند، تعاریف کمی و مادی از مفهوم توسعه بر افزایش درآمد ها و توزیع عادلانه آن در جامعه تآکید دارد اما تعاریف نوین تر وبا تکیه برمفاهیم انسانی توسعه را شامل تغییراتی بنیادی در ساختارهای سازمان های مردمی، طرز تلقی عامه، سنت ها، عقاید،آداب رسوم، وجه های نظری توده مردم و… تلقی می کند. در واقع توسعه تغییرات کیفی یک جامعه را بیان می کند توسعه انسانی و اجتماعی زیربنای توسعه اقتصادی است و بدون توسعه فرهنگی توسعه اقتصادی به حد کمال نمی رسد، فرهنگ پایه رفتارهای انسانی به شمار می رود. و بخش قابل توجهی از رفتارهای انسانی بر این بنیان استوار است. توسعه اقتصادی که مستلزم رفتارهای خاص و بویژه در زمینه های مختلف زندگی انسانی است، به فرهنگ و باور های فرهنگی وابستگی زیادی دارد. به زبانی دیگر درخت توسعه اقتصادی ریشه در باورهای فرهنگی دارد. توسعه با کالای مادی آغاز نمی شود، با ادمیان و تربیت آنها، با سازمان ها و انضباط آنها سنگ بنای آن بنا می شود، توسعه به دلیل اینکه دستاورد انسان محسوب می شود، در محتوا و نمود دارای مختصات فرهنگی است به بیانی دیگر هدف توسعه رسیدن به ارزشهای فرهنگی است. مفهوم توسعه فرهنگی به مراتب گسترده تر از توسعه اقتصادی است فرهنگ پایه رفتارهای انسانی به شمار می رود. و بخش قابل توجهی از رفتارهای انسانی بر این بنیان استوار است. هدف برنامه ریزی های توسعه تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب می باشد، بدیهی است برای رسیدن به وضعیت مطلوب در ابتدا باید به شناخت دقیق و فرآگیری از وضعیت موجود به عمل آورد و چنین شناختی از طریق نگرش سیستمی و تآمل در ابعاد و کارویژه های اجتماعی محقق خواهد شد. در جوامع توسعه نیافته به دلیل تفاوت های قومی و عدم تجانس فرهنگی، اجتماعی و غالب نبودن فرهنگ عمومی ، برنامه ریزی توسعه نیازمند این است که علاوه بر توجه به مولفه های کلان و ملی به متغیرها و ابعاد قومی و محلی توجه ویژه شود. اگر نگاهی گذرا به شاخص های فرهنگی و قومی در استان داشته باشیم متوجه می شویم ازعوامل موثر بازدارندگی و توسعه نیافتگی نبود اخلاق مدنی وسقوط وجدان جمعی در شهروندان می باشد. نبود اخلاق مدنی منجر به آسیب های مانند ناامنی، نزاع جمعی ، ایجاد روحیات قبیله مدارانه، گرایش های برتری جویانه قومیتی، رسوم جبرگرایانه و تقدیرگرا، نبود روحیه کار و تولید گری،ضعف خلاقیت و نوآوری، نبود روحیه کار گروهی، نبود آگاهی جمعی ، خلآ تعاملات موثر اجتماعی و.. از جمله مواردی می باشد که میتوان با نیم نگاهی به انها پی برد می باشد. متاسفانه نگرش مسولان استان نسبت به مقوله( توسعه) میکانیکی و ابزاری می باشد و صرفا بر بودجه و آمار و متغیرهای از این دست تآکید می شود.برای مثال اگر بخواهیم در حوزه شهرنشینی مقوله فرهنگ را مورد واکاوی قرار دهیم متوجه می شویم بنا به آمارها در طی سالیان اخیر جمعیت شهرنشین در استان افزایش یافته یعنی نسبت جمعیت شهرها به روستا ها افزایش یافته ولی فرهنگ شهرنشینی و شهرگرایی هم گام با شهرنشینی رشد نیافته است. شهرگرایی” یعنی فراگرفتن اخلاق و روحیات شهری، احترام به قوانین و حفظ حریم شهروندان، و متفاوت از مقوله کمی شهرنشینی می باشد. از دیگر عوامل نبودن فرهنگ توسعه میتوان نرخ بالای بیسوادی را در استان در مقایسه با سایر استانها نام برد و این مسآله باعث شکل گیری خرافه پرستی و تقدیر گرایی در سطوح پایین جامعه و همچنین نبود نگرش های علمی و دانشگاهی در سطح تصمیم گیری ها وتصمیم سازی های کلان استان گردیده است. در حالی که افزایش قابلیت انسانی یا به زبانی دیگر توسعه انسانی ابزاری برای نیل به زندگی بهتر می باشد عدم توجه به سرمایه انسانی در استان بعنوان چرخ دنده های محرک، مجرای رسیدن به توسعه را مسدود ساخته است. افزایش توسعه اجتماعی و انسانی منجر به افزایش خلاقیت ها، توانمندی ها و توانمندسازی های جنسیتی می شود. در پایان برای گریز از تک علت بینی در زمینه علت توسعه نیافتگی استان ونداشتن تاکید افراطی برمقوله های فرهنگی اجتماعی نگارنده این سطور معتقد است که علت توسعه نیافتگی در دو سطح ملی و محلی نهفته می باشد. واقعیت این است در سطح کلان کشوری در بین استان های مختلف از لحاظ شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توعی نابرابری وجود دارد، بی شک ظهور هر پدیده اجتماعی اقتصادی حاصل تقابل زمینه های مختلف داخلی و بیرونی از گذشته تاکنون می باشد که منجر به بروز وضعیت کنونی گشته است، استان کهگلویه و بویراحمد یکی از استان های نزدیک به مرکز کشور است بنابراین اهمیت و ضرورت برنامه ریزی برای آن احساس می شود. این استان با تهدید هایی مانند مهاجرت روستاییان و عشایر، حاشیه نشینی، عدم توسعه کمی و کیفی سرمایه انسانی وناتوانی در نگه داشت نیروهای متخصص ، عدم وجود زیر ساخت های اقتصادیو بازرگانی مواجه است که افزایش سرانه ملی این استان میتواند رهگشای برخی از مشکلات باشد. از طرف دیگر در سطح محلی و بومی با افزایش هویت گروهی واحد و متحد در استان، حذف تفاوت های قومیتی، برقرای نظم و امنیت اجتماعی، اهتمام شهروندان به قانون مداری و ایجاد جامعه مدنی و نهاد های مردم نهاد برای افزایش آگاهی جمعی در جامعه در سطح محلی به سیاست اصلاح فرهنگی پرداخت و خرده فرهنگ های بازدارنده را حذف و اصلاح کرد. واز طریق تکریم شایسته سالاری و علم محوری بنای استوار فرهنگ را نهاد. مسلمآ چنین امری مستلزم ایجاد بسترهای فرهنگی مانند سینما، کتابخانه، خانه فرهنگ ، نمایشگاه های هنری، رسانه های جمعی آگاهی بخش و .. می باشد، مسلمآ با برنامه ریزی اقتصادی و سیاست های فرهنگی و نگرش های جامعه مدارانه چنین امری دور از دسترس نخواهد بود.

*دانشجوی جامعه شناسی