قلم گیران وادی سیاست معرکه گیران عالم اندیشه ورزی نیز هستند و همه چیز و هم کس را گاه به تیغ نقد و گاه به زبان نرم به چالش می کشند، ولیکن با این وجود خود نیز از درد خودسانسوری و خود ارعابی به ستوه آمده اند. آنچه در ادامه این مقال خواهد آمد باب طبع همگان نیست و بر آن است تا از پدیده نحسی که چندی است حجاب بر جسم و جان دارد پرده دری کند.خواهیم دید این نوشتار بر شرحی کلی بیشتر نظر دارد چرا که واکاوی گسترده این مقوله برای خواننده ملال انگیز است بنابراین بدین شرح کوتاه تا آنجاکه نوری اگر چه اندک به سیاهه مان بتاباند قانع ایم . بسط و تفسیر مطول این پدیده بر ذمه این مقال نیست.ظهور و سقوط دولتها رویه ای معمول و تکراریست ولیکن آنچه مهم و اصل است کیفیت دولت و ساز و کارهای رفاهی و توسعه گرایانه آن میباشد. بدین ترتیب میزان رضایت مندی مردم از دولت و تاثیرگذاری آن بر حوزه های مختلف اجتماع مولفه پیشین بحساب می آید. ایران پس از انقلاب اسلامی ۵۷ با آن همه آرمان والای انسانی و معرفتی که در خود تعریف کرده بود امروز در ماراتونی سخت و نفسگیر در پی برآوردن اهداف خود به سختی و نیز به کندی پیش می رود. نگاه چندگانه نخبگان ابزاری و فکری در قالب دو طیف اصولگرا و اصلاح طلب خود نشان از آشفتگی همه جانبه دارد و معلوم میدارد این دو گروه در مبانی اندیشه شناختی و معرفتی چندان بر سر مهر نیستند. اینکه گروهی غرب را عامل هر ناکامی میداند و فاعلان و معتقدان اتصال فکری و مدیریتی به جهان و طرفداران استفاده از تجارب جهان غرب در سیستم اجرائی و اقتصادی کشور با نگاه ابتداعا بومی سازی را برانداز و سر سپرده میداند به هیچ وجه مقبول و عقلایی نیست . این گفتمان در سالهای پس از احمدی نژاد به جدیت به تحکیم مبانی و اصول خود پرداخت و در بعد عملی نیز به نبردی عریان با دولت اصلاحات – اعتدال وارد شده است. عناد دلواپسان با دولت ریشه در انگاره های فلسفی و فکری آنان دارد. اگرچه سبک و سیاق سیاسی دو گروه چپ و راست در جمهوری اسلامی ایران به استثنای دلواپسان نوظهور دارای بینش پبشینی یگانه ای است اما نگرش پسینی چندگانه دارند . جنس مخالفت پایداریهای ها و اصلاح طلبان فراتر از یک جدال سیاسی ، بیشتر تقابل فکری و تضاد ایدئولوژیک است.برآنم به جای بسط تئوریک نظریه توهم توطئه که اساتید سخن شرح فراوان بر آن نگاشته اند به یک اصل دیگر بپردازم. با طرح یک پرسش از مقدمه به اصل وارد میشویم. ریشه ناکامی های ایران در مسیر توسعه و مدرنیزاسیون حقیقی چیست ؟ تا کی غرب و شرق و انس و جن … را مسئول شکستها و عقب ماندگی بدانیم؟بهتر آن است برای یافتن پاسخی در خور به خصوصیات جامعه ایرانی رجوع کنیم و ریشه بخشی از این ناکامی ها را در خود جستجو کنیم.از مهمترین دلایل عمومی این واماندگی می توان به ناآگاهی تاریخی خودمان، ساختار بسته جامعه ، استبدادزدگی تاریخی و قهرمان پروری ، فردمحوری خودخواهانه و کیش شخصیت ، آرمانگرایی موهوم ،فرهنگ ها و سنت های دیرپای لایتغری که به ناسیونالیسم احساسی ایرانیان منجر شده است اشاره نمود. اینها در یک بهم پیوستگی ناخوشایند راه را برای ظهور دماگوژیستها فراهم می آورد . آنچه ما را به یک بی هویتی بغرنج کشانده است و در گذار بین نسلی نمود اسفبارتری داشته است از یک سو انفعال و خودباختگی جمعی و فردی است و از دیگر سو یکی از معلولهای این شرایط یعنی ترکتازی دماگوژیستها بخصوص در دهه اخیر میباشد. با این تفاسیر میتوان مدعی شد پدیده عوام فریبی و ناآگاهی در یک ترکیب نامتجانس ملازم یکدیگرند. معتقدم استبداد برآمده از عوام فریبی مخوف تر و ویرانگرتر از خودکامه های فرهمند می باشد چراکه در این مدل ذات دماگوژیسم بیشتر خود می نمایاند. این سرشت متکی بر بهره گیری منفعت طلبانه از احساسات و شور مردمی در راستای تحصیل منافع فردی و گروهی اندک است .اغوا و فریب عموم از راه مواعید غیر واقعی و دروغ های بدون پشتوانه به منظور بسیج توده ها در همراه نمودن با خویش برای مشروعیت بخشی به خود است. این مدل از حاکمیت سیاسی در دهه اخیر خسارات جبران ناپذیری بر پیکره جامعه و منافع ملی وارد نموده است .دماگوژیستها به خوبی در مکتب گوبلز تئوری دروغ بزرگ را آموخته بودند که معتقد بود یک دروغ هر چه بزرگتر باشد باور آن راحت تر خواهد بود زیرا کسی نمی پذیرد انسان بتواند دروغی در این حد بزرگ را بر زبان براند بنابرین راستش می پندارند. دلواپسان یک گروه از دماگوژیستهای نوظهور سپهر سیاسی کشور هستند که با تکیه بر قواعد خاص خود و قرائتی بنیادگرایانه و حذفی از انقلاب و دین اسلام، در پی طالبانیزه کردن فضای فکری و پادگانیزه نمودن کل جامعه داشته و دارند تا بتوانند قدرت را قبضه نمایند .اینان از ده سال پیش با سر دادن شعارهای به ظاهر انقلابی و در باطن عوام فریبانه به رسوخ و نفوذ در سیاست پرداختند و پس از روی کار آمدن حسن روحانی با تکیه بر اسلوب دماگوژیستی از کاه ، کوه ساختند و گاه کوه بزرگی را به تپه ای مانسته کردند بی آنکه ازبراهین علمی و استنباطهای تحلیلی بهره ببرند .دماگوژیستها قبل از روی کار آمدن دولتشان با ژستهای گوناگون به تحریک توده ها در جهت حمایت از خود برمی آیند و پس از در اختیار گرفتن سکان مدیریت کشور فاقد هرگونه برنامه مدون و استراتژی مشخصی جهت اداره امور کشورند و برای سرپوش گذاشتن به این ضعف های خود فرافکنانه سر به بیراهه سیاسی و خودنمایی در سطح کلان می گذارند تا اذهان توده ها را از تمرکز بر مشکلات داخلی و مدیریتی کشور منحرف سازند .ارائه راهکار برای مدیریت جهانی در حالی که در اداره کشور خود مانده اند و بحران آفرینی و تنش زایی در عرصه بین الملل رهاورد مدیریت دوماگوگها بود. آنها اکنون با اتکا به بسیج رسانه ای و با شناخت صحیح نقاط ضعف جامعه در پی اغوا و جهت دهی افکار عمومی هستند. دماگوگها که امروز سد راه برنامه های دولت روحانی اند همه آن وری نیستند. بی تدبیری و ذوق زدگی برای تصاحب اضلاع هرم قدرت موجب ورود عوام فریبان منفعت طلب به لیست امید و مجلسی شد که روزی قرار بود امید نومیدان باشد. برخی از اصلاح طلبان بخصوص آن دسته که بیشتر در پی اصلاح سازه های ذهنی اند و روشنگری و اصلاح ساختار سیاسی را مقدم بر هر کنشی میدانند بسیار مایلند این طیف دماگوگ را خارج از دایره اصلاح طلبی بدانند ولیکن لیست امید مصداقی عینی از استحاله اجباری اصلاح طلبی است و ثابت نمود دماگوژیسم در ایران فرد نمی شناسد .اگر این استحاله را به ظرف زمان درآوریم و شرایط محیطی و اجتماعی حال حاضر را در نظر آوریم این اتفاق را میتوان نوعی پوست اندازی و گذاری از اصلاح طلبی تئوریک به مدل کنشگری آن دانست.برای عبور از این وضع باید ترکیبی متوازن و متناسب از نظریه پردازی و عملگری بوجود آورد. اگر افراطیون از ۸۴ تا کنون از پوپولیسم به دماگوژیسم رسیدند اما بخشی از مدعیان اعتدالی مسیری برعکس از دماگوژیسم به پوپولیسیم پیموده اند .تفاوت در باور پوپولیست به دروغ هایش و تلاش برای محقق کردن آن است چرا که عوام فریب خود به دروغهایش هم اعتقادی ندارد. این خودخواهی محض است که فقط سیاسیون را به تیغ نقد برکشیم. خطر بزرگ بسط این پدیده شوم در زندگی عادی مردم جامعه است که امروز در تمامی سطوح زیرین و زبرین اجتماع کم و بیش مشاهده می شود .گاهی خواص مردم فریب عوام را به بردگی می کشانند و در یک گردگشت همین عوام قهرمان دوماگوک جمعی دیگرند. دماگوژی در لایه های اجتماعی با خودفریبی و دگر انتقادی خشنی درهم آمیخته است. این خود فریبی به رشد غده سرطانی خودبرتربینی می انجامد که از حوزه فرد برتر تا فرهنگ والا گسترده است. این برتری جویی فرهنگی مسبب قومیت گرایی است و در حالی رخ میدهد که کمترین معرفتی از فرهنگ و سنن اصیل جامعه ایران وجود ندارد . این اختلاف به کشاکشهای فرهنگی ختم نمی شود و گاه به افتراق می انجامد. آنچه آمد بخش کوچکی از عوامل عقب ماندگی ایران و ناتوانی در گذار به مدرنیته است چرا که ما خود عرصه را برای ظهور چنین پدیده هایی مهیا میکنیم و بجای جستجوی عوامل عقب ماندگی و شکستهایمان در غرب فقط کافی است نگاهمان را از دگر انتقادی و دگر ستیزی به خود انتقادی تغییر دهیم و بیش و پیش از هر چیز به تغییر در الگوهای فرهنگی و رفتاری و شخصیت خود همت گماریم . معتقدم همه ما از عوام و خواص و سیاسیون و نخبگان و…. در این واماندگی مقصریم .اینک جامعه کنونی ایران بشدت مستعد پرورش چنین پدیده هایی است که عامل بسیاری از رنج ها و ناهنجاری های اجتماعی و عقب ماندگی همه جانبه است. مشکل بزرگ حسن روحانی تقابل با دماگوژیستهاست و بیش از انچه تصور می شود توان و وقت دولت را گرفته است.مهار هجمه رسانه ای مخالفان خود دولتی در دولت می طلبد و بالطبع مهار شورش احساساز قوه منطق مد نظر روحانی تا حدی خارج است. امید روحانی اینک به آگاهی ملت است . ملتی که باید از دگر ستیزی و خود ستیزی عبور نماید و به خود انتقادی و نقد عالمانه خود بپردازد.