توسعه در یک تعریف ساده به معنای رشد تدریجی و حرکت از جایی که در آن قرار داریم به سمت جایی که باید باشیم و یا بهتر است باشیم معنی میشود.

توسعه به معنای وسعت دادن فرایندی چند بعدی است که متضمن بهبود مداوم در همه عرصه ها میشود .فرایندی است مستمر و پویا در جهت رشد کمی و کیفی در تار و پود اجتماع با هدف افزایش توانمندی ها و گسترش متوازن ساختارها که موجب هماهنگی نهادهای مرتبط در جهت نیل به اهداف قدم بر میدارد .

این امر موجب قدرتمند تر شدن و پیشرفته تر شدن و پیشبرد اهداف رفاهی –اجتماعی –اقتصادی و فرهنگی خواهد شد.

توسعه چه به مفهوم اجتماعی و چه انسانی و چه کالبدی و فیزیکی به فضا نیاز دارد و فضا در بر دارنده حجمی از مکان و زمان می باشد. به عبارتی فضا مقوله ای بسیار عام که همه چیز را احاطه می کند- می باشد بنابراین توسعه در فضاهای متفاوتی می توانداتفاق بیفتد :

سطح خانواده ها- سطح محلی –سطح منطقه ای –سطح ملی

که در این فضاها به کاهش نابرابری-بیکاری –فقر و همین طور افزایش صنعتی شدن –ارتباطات موثر و ایجاد یک نظام اجتماعی مبتنی بر عدالت و افزایش مشارکت مردم در امور اجتماعی و سیاسی می انجامد.

فضای رشد و توسعه از مهم ترین و کوچکترین بنیان اجتماعی آغاز می شود و تا سطح بین المللی ادامه می یابد.تمایز بین این فضاها از این نقطه حایزاهمیت است که هر نوع برنامه ریزی توسعه در فضاهای متفاوت معنا و مفهوم متفاوتی خواهد داشت.

این امر زمانی به منصه ظهور میرسدکه باز سازی جامعه براساس اندیشه ها و بصیرت های تازه صورت گیرد .اندیشه هایی بر پایه انسان باوری-علم باوری و آینده نگری.

دستیابی به توسعه برای هر فضا و شرایطی باید با حاکمیت و ارجحیت سرمایه های اجتماعی صورت پذیرد که این جز با مشارکت فعال و برنامه ریزی مشارکتی امکان پذیر نمی باشد .

در سال های اخیر بحث مشارکت شهروندی مورد توجه بیشتری قرارگرفته است و توجه به شعار برنامه ریزی به وسیله مردم به جای برنامه ریزی برای مردم مبحثی است که میتواند در میزان مشارکت مردم به خصوص درسطح محلی ومنطقه ای کار ساز وموثر واقع شود.

برنامه ریزی به شیوه از پایین به بالاهنگامی امکان پذیر است که مسئولان بپذیرند که در جامعه افرادی وجود دارند که از بینش و آگاهی لازم برخوردارندو این رویکرد تاکید بر پرورش توانایی های بالقوه افراد دارد و منتج به توانمند سازی افراد در جوامع خواهد شد. ادبیات توسعه در ایران از غنای کافی برخوردار نیست و بیشتر سوابق مربوط به تحقیقات و بررسی ها در حد ارزیابی و تحقیقات غیر کاربردی است.

قاعدتا اگر در مدیریت شهری به توسعه و ریز فاکتورهای مربوط به توسعه توجه شود روند رو به رشدی خواهد داشت .

اگر مدیریت مبتنی بر مشارکت مردم –اعتماد به مردم و استفاده از توانایی های افراد و تاکید بر رویکرد جماعت محور باشد توسعه از سطوح پایین به سطوح بالاتر هم منقل خواهد شد .

*کارشناس ارشد شهرسازی