این مطلب در سال 1391 و پس از طرح تغییر نام کهگیلویه و بویراحمد در رسانه های استان منتشر شده بود و اکنون که بحث تغییر نام دوباره مطرح شده است بازنشر می گردد(افتونیوز)

لازم است ابتدا تذکری به مدیران نشریات استان داده شود که بخاطرتعریف از مدیران و مزد قلم خود را گرفتن دنبال حقایق تاریخی ونشر مقالاتی در این زمینه نبوده اند. وهمچنین صدا وسیمای استان که بجای پرداختن به مسائل کوچک ده نامه ای که جزئی از هر منطقه است می توانست با زیر پوشش قرار دادن تاریخ بوسیله محققین همراه توجه به دهنامه به جای واقعه نویسان شناخت بیشتر وبهتری در اختیار مردم استان قرار دهد که متأسفانه انجام ندادند. سالها است که آوای تغیر نام استان به شیوه های گوناگون به گوش رسیده وهربار مخالفتهایی انجام گرفته است این تبلیغات وتلاشها برای تغیر سؤالهایی را در ذهن ایجاد می کند که اساسی ترین آنها تلاش علیه هویت ملی استان ومردم می باشد. قبل از هرچیز طراحان این تفکر شوم را به چند سؤال دعوت می کنم شاید از جهل نسبت به نام با مفهوم وبا مسمای استان دست برداشته وعلیه هویت مردم اقدام نکنند تامورد تنفر آیندگان قرار نگیرند. آن سؤالات عبارتند از اینکه:آیا می دانید که در حدود 3200ق.م تا کنون این استان اصلی ترین قسمت ایالت انشان و دارای مناطق خود مختار وفعال در حفظ استقلال در برابر میان رودان بود؟! آیا می دانید که حداقل دو حاکمیت در ایلام بعد از حکومت ارته(انشان)به روی کار آمد که بر اساس نشانه ها درحدود 2800ق. م، تا 2200ق.م در منطه ای بود که قسمت اعظم آن منطبق با این استان بود؟! آیا می دانیدکه از 2700ق.م تا 1800ق.م از مرز شوشان تا انشان وخاص این استان به نام زابور(سابور)یا سابوم(زابوم) بوده است؟! آیا می دانیدکه قسمت زیادی از شاماش(شیماشکی)در این استان به نام شپوم(سپوم) بوده است.؟! آیا می دانیدکه پارسوماش واقعی و جایگاه هخامنشیان نه آنطور که بعضی براساس نظریه های سست و بی اساس نام مشابه در کتیبه های آشوریان آورده اند از جمله خوزستان نام این استان ومتعلق به شاخۀ اول هخامنشی بوده است؟! آیا می دانید که بعد از سقوط هخامنشی تا سقوط ساسانی این استان در دو واحد سیاسی بزرگ به نام بازرنگی و الیمائی بوده است؟! آیا می دانید که زاگرس نامی است بر رشته کوه زاگرس اگر چه بلندترین قلۀ آن در استان است ولی ربطی به استان ما ندارد .؟! آیا می دانیدکه این استان بخش بزرگی از کوره ارگان ساسانی وبلاد شاپورش عشق شاپور اول بود؟! آیا می دانید که این استان از زمان سقوط هخامنشیان تا سقوط ساسانی دارای نواحی ونامهای مختلف بوده است؟! وآخرین سؤال اینکه کدام نام را برآن می گذارید که با معنی ومفهوم تر از کوه گیلویه و بویر احمد باشد؟! اما لازم می دانم وجه تسمیه های این استان را در زیر بیاورم شاید تلنگری باشد به همۀ ما تا بااین شیوه های غیر عقلی و ساده لوحانه که منجر به آن توهین نگارندۀ شیرازی به لر شده است و جواب آن را نیز داده ام و با حمله به هویت استان و مردمش لعن و نفرین برای خود ایجاد نکنیم و بدانیم که مشکل استان ما تغیر نام و بازی با هویت مردم نیست بلکه مشکل ندانم کاری و جهل طراحان نسبت به نام استان می باشد و بهتر است دست برداشت وعقب نشینی کرد. اما وجه تسمیۀ استان کوه گیلویه و بویر احمد عبارتند از: 1- با توجه به نظر استخری به نام سرداری است که از فارس آمد و قدرت را به دست گرفت و با خاندان قاسم بن ادریس عجلی در گیر جنگ بود. اگر چه این شخص در قسمت شمال غربی یاسوج و منطبق با شولیز و نواحی اطراف آن و هماهنگ با قاسم طرفدار امین علیه مامون بود و بوسیلۀ طاهر سر سلسلۀ طاهریان کشته شد. 2- بر اساس نظر میرزا حسن فسایی گرفته شده از نام کوه و درختی به نام گیلو(سیسه یا زالزالک )گرفته شده به این خاطر و با توصیف وی به کوه گیلویه نامیده شده است. 3- بر اساس نظر میرزا حسن فسایی و درخت گیلو حتی می توان گفت گرفته شده از گیلک گیاهی است که همانند زالزالک از پوشش های گیاهی این استان بوده ومی باشد. 4- به قول احمد اقتدار و شواهد و نشانه های باقی مانده از کیانیان سرزمین کی ها (کوه کی یل) می باشد که ریشه در سرزمین کی یلان(پادشاهان پهلوان) دارد. شاخص ترین آثار بجا مانده از آنها شهر کی لیان (در واقع کی یلان) در شرق بلاد شاپور بوده است و نیز یکی از دروازه های ارگان به نام دروازۀ کیلیان بوده است. 5- گرفته شده از مرکزیت قدرت یابی گیلها (فرزندان بویه) است. زیرا علی عمادالدوله ، ارگان را مرکز قدرت خود قرار داد و از آنجا به فارس لشکر کشید. بنا براین می توان به کوه گیل ها، آن را نامید که بر اساس قائدۀ میرزا حسن به گیلویه تبدیل شده است. 6- گرفته شده از نامی است که دختر دانشجوی ژاپنی گفته، چرا که کوههایش گرد و کیلو شکل می باشد. اگرچه این نظریه جدید و سست است. 7- براساس نظر محقق آلمانی است که به این سرزمین گویلان(شاید همان گَو یلان) گفته است و گَو یعنی پهلوان و یلان یعنی پهلوانان، یا پهلوان پهلوانان می باشد که باز هم ریشه در کیانیان(هخامنشیان) دارد که این سرزمین خاستگاه و متعلق به آنها بود. 8- کوه یعنی سرزمین کوهستانی و گیله به معنی گردی است. می توان گفت منطقه ای که بخاطر کوهستانی بودن هر قسمتی از آن بصورت یک گیله(گردی) در آمده وبه همین خاطر به نام گیلویه با توجه به قائدۀ میرزا حسن به کوه گیلویه نامیده شده است. بعنوان مثال بخش شرقی بلاد شاپور در میان کوهها محصور و گردی را تشکیل داده که از دیل تا مارون است و سرفاریاب ، دیشموک ،سرآسیاب و ممبی، سادات، لوداب، مارگون، دشت رُم(زُم) یاسوج وغیره وهر منطقه ای از این واحد سیاسی جغرافیایی را که نام ببریم در یک گیله(گردی) قرار گرفته ومحصور به کوهها و بدین طریق تمامی استان مرکب از گیله ها، بوده است. 9- گیله (گردی) را به مردمک چشم نیز می گویند اگر فرض را براین بگذاریم که این کوهها و دره ها و دلی های میان آنها با قله های خدا آفرین مانند مردمک چشم در قلعه های درون قله ها، ناظر بر سه استان فارس، اصفهان و خاص خوزستان و حالا پنج استان یعنی بوشهر و چهار محال وبختیاری بودند و بر اساس قائدۀ میرزا حسن گیله به گیلویه تبدیل شده است و قلعه های گیله(مردمک چشم) ناظران قدیم الایام این استان بوده اند که در زمان ایلام تا کنون مراقب جاده های تجارتی ، نظامی و کاروانهای وابسته بوده است. 10- اما مهمترین وجه تسمیۀ آن گرفته شده از کوه و گیلو(گذرگاه) است. چون این نام بیشتر در زمان اتابکان لر و در دورۀ مغولان به آن داده شده به سرزمین کوه ها و گیلو گاه ها نامیده شد که برای رسیدن به هر منطقه و ناحیۀ آن باید از گیلوگاه خاصی عبور کرد به عنوان مثال جهت رسیدن به بلاد شاپور به مرکزیت دهدشت باید از گیلوگاه تنگ تک آب گذشت و بقیۀ مناطق نیز چنین بوده است. به نام کوه گیلویه(سرزمین کوه وگذرگاه) نامیده و مشهور شده است. اما پسوند بویر احمد گرفته شده از بزرگترین ایلِ قوم لُر ساکن در این استان می باشد لذا تناسبی ندارد بخاطر جهل ما و یا طولانی بودن نام استان که مزین به هویت جغرافیایی و نژادی آن است به جنگ با هویت مردم و استان رفته و آن را تغیر دهید بهتر است با کلمات چند بخشی آشنا شویم و با هویتها ستیزه نکنیم ای کاش مسؤلین استان بجای طرح گرد کردن نام با مسما ی استان طرح گرد کردن تورم و بی عدالتی در تبعیضهای شغلی را می دادند. با امید به توجه بیشتر به خرد جمعی وسلامتی و موفقیت همۀ دلسوزان، آرزوی ما سعادت مردم و حفظ هویت ما و شما است.

* کارشناس و پژوهشگر تاریخ