گویند”یلدا”ریشه سُریانی دارد و به معنی زایش وتولداست و آن را زایش دوباره خورشیدنامند. چراکه پس ازشب یلدابردرازی خورشید در روزافزون می شود. یلدابه میانه غروب آفتاب در آخر روزِ آذر تا برآمدن خورشیددرروز نخست دی ماه گفته می شود. ابوریحان بیرونی جش یلدا را “میلاداکبر”نام نهاده است وآن به معنای میلاد خورشیداست. چرا که ازفردای آن شب، هرروز بردرازای آفتاب افزون شود. درایران کهن سال بافصل سرد آغاز می شد و خورشیددر نزدایرانیان جایگاهی بلند و شایان داشت، به همین روی این شب درنزدایرانیان  شب چله نیز نام گرفته است زیرابااین شب زمستان وچله نخست آن آغاز می شود. جشن یلدادرنزدایرانیان پیشینه دیرینه وبلندی دارد و همواره به نام آیینی دیرین آن را ارج  می نهاده اند. درآن روزگاران،آفتاب برای مردم جایگاه به سزا وپرارج داشت و به گردش خورشیدوفصول و کوتاه وبلندبودن روزوچرخش ستارگان برای کارهاوکشاورزی که بن مایه کارآن روزگاران بود، سخت بها می دادندوزندگی وکارهای خودرابراین پایه سامان می بخشیدندوازهمین روی درازی وکوتاهی روزوزمان خورشیددرآسمان، برای زندگیشان نقشی کارساز داشت وبرای آنهابه منزله زندگی بود وبسیار سرنوشت ساز.غروب سی ام  آذرآغازدرازترین شب سال بود وبرای ایرانیان این شب،شبِ بیداری وجشن وپذیره روشنایی وخورشیدجهان افروز،به شمارمی آمد. چنانکه در”برهان قاطع”آمده است ایرانیان درگذشته این شب رابسیارشوم می دانستند.و در نزدایرانیان تیرگی نمادی اهریمنی بود و درازترین شب، شوم ترین شب سال شمرده می شد؛چراکه ایرانیان ازگذشته های دور به روشنایی وآتش وبه ویژه به خورشیدفراوان ارج می نهادند وتاریکی رانمادی اهریمنی وشوم می دانستند. بدین روی نیاکان ما درشب یلدا برای پذیره خورشیدوافزونی روزوآفتاب وپشت سرنهادن تیرگی جشن به پامی کردندو آتش می افروختندتاتیرگی را که نماداهریمنِ بداندیش بود، بزدایندوبتارانندوروشنی را شکوه وارج بخشند. این بودکه درایران باستان مردم درشب “یلدا”انجمن می آراستند و آتش می افروختند و از میوه های فصل وخشک به ویژه هندوانه و انارمی خوردندوبهره می بردند وبه خوشی وپایکوبی دست می زدند.دراین شب مردم دور هم گردمی آمدندوشادی میکردند وقصّه هامی گفتندوباخوردن  ونوشیدن وپایکوبی وآتش افروختن به جنگ تاریکی میرفتند وغمها را ازدل می زدودندوبه هم مهرمی ورزیدندوکینه ها را ازدلها می راندندوباورداشتند که روشنایی براهریمن تاریکی چیره خواهد شدوبه هم مژده پیروزی “اورمزد”خدای روشنایی ونیکی رامی دادند. می توان گفت که درنزدایرانیان جشن شب یلدا به منزله پذیر  روشنایی ونیکی وشادمانی وزدودن تاریکی وبدی بود و جشنی بودسخت پرمعنا و باوری بودریشه داروباستانی؛ وبرآمدش مهرودوستی و همدلی ودوستداری نیکی وروشنایی ودوری جستن از بدی وبداندیشی. درهرزمان وروزگاری می توان نمادها وآیین هارانیزمعنای نو بخشیدوبه آنها جان وروح تازه دادتابه تناسب نیازهرعصری و هرنسلی سودمندافتندودرکالبد هرزمان خون وجانی تازه روان سازند.امروزه، نیک بایسته است که افزون برنمایاندن چهره آیینی وکرداری “یلدا”ودورهم گردآمدن وانجمن آراستن وروشنی راارج و پاس داشتن وهم اندیشی نمودن، روشنی رابه تناسب زمانه، به  خردودانایی وروشن بینی و نیک اندیشی ونیک خواهی ورونق زندگی وفراوانی نعمتها معناکنیم وتاریکی این شب رانماد تاراندیشی،بداندیشی،بدخواهی وفقروتهیدستی ازگونه اقتصادی،فرهنگی وعلمی واخلاقی ومعنوی بدانیم وبرآن باشیم که باخردونیک اندیشی ومهر وپاکی به نبردباآنها برآییم. امروزه جاداردیلدا رابه نام آیینی نیکو وپسندیده وماندگارازپدران وپیشینیان ونیاکان خویش به نیکی پاس بداریم ودراین شب به دورهم گردآییم ودستان هم رابامهروگرمی به نیکی بفشاریم وازحال هم بپرسیم وشادمانه باهم سخن بگوییم ولبخندبزنیم وغم واندوه وکینه و بداندیشی راازدلها برانیم وهمچنین از  خداوندمهربان برای رفتگان خویش آمرزش وپاداش نیکخواستارشویم.   یلدایتان شادباد. شب یلدا که چنین خون به دل و طولانی است. به نظرقصه عشق و غم هر ایرانی است. اندراین شب تو بیا،شمع برافروز و بخوان. مژده کاندرپی هرشب سحر و پایانی است شعله رقصان بکن و دست نیایش درپیش که در این شب همه محتاج دلی بارانی است. رسم دیرین نگه دار و ببال از دل و جان. ترک آیین نمودن به خدانادانی  است. پاس دارید یک امشب که بسی مغتنم است. شادی آرید دراین شب که شبِ شادانی است. دوستان محفل انسی همه سازیم امشب. قصه عشق سراییم که شبی نورانی است.   محمود منطقیان