اصلاح، اصلاح‌گری و اصلاح‌طلبی واژگان و مفاهیم پر بار و اصیلی در ادبیات سیاسی و تاریخ معاصر ما، ادیان و ابنای بشریت بوده است و معمولاً از سردمداران و حواریون محلی، ملی و تاریخی اصلاحی به‌خوبی و خوشنامی یاد می‌شود، زیرا بی‌غرضی، پرحوصلگی و خیرخواهی آگاهانه با شناخت دقیق مطالبات و مواضع مورد مناقشه از ویژگی بارز آنان است و مطالبه‌خواهی مدنی و عقلانی با پرهیز از خشونت از ویژگی‌های حیاتی ‌اصلاح‌طلبان در طول تاریخ بوده و هست. همین خصلت‌های نرم‌خویانه اخلاقی، دوری از خشونت رفتاری و رعایت اعتدال است که چهره محبوبی از شخصیت‌های مذهبی، محلی، ملی و جهانی اصلاح‌گر نزد افکار عمومی و بین‌المللی ساخته است و آنها را از دیگر صاحبان نحله‌های خشن مبارزات فکری، سیاسی و دینی برای کسب قدرت و ثروت متمایز می‌سازد.نمونه بارز در تاریخ معاصر نلسون ماندلا مبارز رنگین‌پوست کنگره ملی آفریقای جنوبی علیه آپارتاید است که پس از ۲۷ سال زجر و شکنجه توسط گریگوری زندانبان نژادپرست، او را با نگاه اصلاحی بدون مجازات و خشونت در جشن پیروزی در کنار خود نشاند. ماندلا با شعار«ببخشیم، اما فراموش نکنیم» از جنگ، خونریزی و انتقام جلوگیری کرد. او به عنوان یکی از الگوهای مبارزه مدنی در جهان شناخته می‌شود. بسیاری او را در کنار بزرگانی چون مهاتما گاندی، مارتین لوترکینگ و ... جزو رهبران مبارزه «خشونت پرهیز» می‌دانند.

بنابراین ‌اصلاح‌طلبان ایرانی برای بسط و استحکام آگاهانه خط و مشی ‌اصلاح‌طلبانه و توفیقات راهبردی که سعادت مادی و معنوی ملک و ملت است، باید بر ویژگی‌های اخلاقی، رفتاری و اعتدالی نرم‌خویانه با پرهیز از خشونت و انتقام‌گیری اصرار ورزند و پایبندی داشته باشند. در این راستا پیشنهاد می‌شود، اقدامات ضروری ذیل، بدون حرکت تند و خشن تبیین و عملیاتی شوند:

۱- با نگاه مستقل، تعاملی، آگاهانه بر روابط بین‌المللی تاکید داشته باشند و برای اصلاح امور و تحکیم روابط مدنی دولت و ملت به هیچ کشور بیگانه‌ای متکی نباشند.

۲-به هیچ عنوان نباید حرکت ‌اصلاح‌طلبانه را در کنار و همسو با گروه‌های خشونت‌طلب دارای سابقه ترور و استبداد تعریف کنند یا از این منظر بهانه‌‌ای به دست اقتدارگرایان و خشونت‌طلبان دهند.

۳- باید تعاریف صریحی از اهداف ملی و محلی ارائه داده و بدون لکنت چگونگی اصلاحات ساختاری، مدیریتی و چگونگی استیفای مطالبات ملت را برای رفاه، مشارکت مسئولانه و پاسخگویی تبیین و بیان کنند.

۴- از کلی و مبهم‌گویی به شدت پرهیز شود، تا ملت در مقابل سمپات‌های منفی رسانه‌ای، کنشگران ضد اصلاحات و تریبون‌داران مخرب اصلاحات به‌روزرسانی شوند.

۵- دمکراتیزه کردن سیستم مطلوب و مورد نظر مدنی خود را حول منافع ملی و سعادت ملت به‌طور شفاف اطلاع رسانی کنند و اولویت اول راهبردی اصلاحی را ترویج نگاه مدنی، آسیب‌شناسی درونی خود، بیرونی حاکمیتی و ساماندهی پایگاه‌های اجتماعی به‌شکل تشکیلات فراگیر قرار دهند.

۶-مداومت در آگاه‌سازی عمومی، مقاومت مدنی و استقامت مسالمت‌آمیز با کمترین هزینه باید دستورالعمل اصلاحات باشد، تا ملت با مشارکت آگاهانه قدرت‌گیری کنند و پیگیرانه حامی خستگی‌ناپذیر اصلاحات و مطالبات خود باشند.امور پیشنهادی فوق تحقق نمی‌یابند مگر این‌که نگاه کمی(قدرت‌طلبی، ثروت‌اندوزی و فرصت‌طلبی) ‌اصلاح‌طلبان به یک توجه جدی پیشبرانه کیفی‌تر و ملموس در زندگی فردی و اجتماعی ملت مبدل شود.

در پرتو رسیدن به رهبری (مدیریت دمکراتیک) توسعه نهادهای مدنی و ساماندهی پایگاه‌های اجتماعی است، که طراحی‌ مانیفست‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زندگی‌ساز موثر واقع می‌شود. در این صورت نشاط مدنی، تبیین اهداف اصلاحی و آگاهی‌بخشی مستمر جامعه هدف می‌تواند، ضامن توفیقات اصلاحات باشد، تا اصلاحات و ‌اصلاح‌طلبان را به‌دور از سلایق افراطی و تفریطی دچار کم‌حوصلگی نسازد و با آموزش اهداف و تئوریزه کردن اصلاحات نزد ملت است که آنان را از گردنه‌های سخت بدون تحریک، ترویج و تهییج خشونت می‌تواند عبور دهد. البته مطالبات و مانیفست‌های مورد نظر ‌اصلاح‌طلبانه باید در بستر مدنی و ظرفیت‌های موجود قانونی گویا، شفاف و بدون ابهام طرح شوند و برای جامعه هدف (بدون ایرانی‌ستیزی، مسلمان‌ستیزی و حاکمیت‌ستیزی خشن) تبیین شوند. در بستر زمان، فرصت‌های مشارکتی و تقویت پایگاه‌های اجتماعی متناسب با قدرت‌گیری مدنی است که می‌توان گام‌های آگاهانه، محکم و نرم‌خویانه برای عملیاتی کردن منویات اصلاحی و استیفای مطالبات برداشت.

راهبرد اصلاحات سعادت‌بخشی ملک و ملت باید به‌صورت فردی، مدنی و ملی باشد و تحقق آن در گرو باورمندی ملت است که مشارکت آگاهانه، همراهی مسئولانه و همه‌جانبه آحاد ملت(افراد، اقشار و اقوام)تضمین کننده این باورمندی برای توفیقات مدنی و سد انحرافات است و آرمان استقلال‌طلبی (از بیگانگان و مستبدین)، آزادی‌خواهی، جمهوریت و اسلامیت ایرانیان در انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) باید در وادی اصلاحی خدشه‌ناپذیر باشد./همدلی