عواملی چون شکاربی رویه، آسیب دیدگی هنگام آتش سوزی ها، کشته شدن از سوی باغداران، قربانی شدن به دست شهروندان عادی به دلیل ترس، تهدیدکننده زندگی گونه های حیات وحش استان کهگیلویه و بویراحمد است که صیانت از این میراث طبیعی ارزشمند نیازمند نگاهی نو است.

در کنار این عوامل دلایل دیگری چون تخریب افت کیفیت زیستگاه های حیات وحش با چرای دام های عشایر، کشاورزی و توسعه ناپایدار و قاچاق حیات وحش تهدید کننده این میراث طبیعی ارزشمند هستند که نیاز است تا همه شهروندان و مسوولان برای تغییر رویه کنونی دست بکار شوند.

آن طور که کارشناسان محیط زیست تاکید می کنند با وجودی که شماری از شکارچیان متخلف برای نشان دادن توانمندی ها و مهارت خود دست به شکار می زنند اما تعداد زیادی از این متخلفان به دلیل نیاز به درآمد آن جانوران زبان بسته را از پای در می آورند که هر دوی این نگرش ها با آگاهی بخشی قابل تغییر و اصلاح است.

اگرچه اداره کل حفاظت محیط زیست استان با بکارگیری عوامل بازدارنده ای مانند جریمه شکارچیان متخلف، تلاش برای بازسازی آبخشورهای آنان، تجهیز محیط بانان برای شناسایی بهتر شکارچیان در کنار فرهنگ سازی در حال تلاش برای صیانت از گونه های حیات است اما کمبود نیروهای محیط بان، پایین بودن حقوق و مزایای آنان باعث شده که کارشناسان خواستار انجام اقدام های کاملتری برای حفاظت از گونه های حیات وحش کهگیلویه و بویراحمد باشند.

حیات وحش در کهگیلویه و بویراحمد

براساس آمار موجود ۲۵۰ گونه پرندگان مهاجر و بومی ، ۵۰ گونه پستاندار و ۵۰ گونه ماهیان در استان وجود دارد و آن طور که مسوولان محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد می گویند هنوز مطالعه جامعی درباره حیات وحش استان انجام نشده است.

این در حالی است که صاحب نظران اعتقاد دارند که شناسایی گونه های حیات وحش، پژوهش درباره گونه های در حال انقراض نخستین گام برای حفظ حیات وحش در برابر تهدیدهای انسانی و طبیعی محسوب می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج گفت: به دلیل اهمیت حیات وحش در زنجیره غذایی و حفظ گونه های شاخص تر نیاز است تا برای حفظ همه گونه های ریز و درشت حیات وحش کوشا باشیم.

آریا شفایی پور که دانش آموخته مقطع دکترای محیط زیست است تاکید می کند: از آنجا که گونه های مختلف حیات وحش دارای ارزش های ذاتی، زیست محیطی، ژنتیکی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، آموزشی، فرهنگی، تفریحی و زیبایی شناسی هستند، مشارکت شهروندان و تلاش مضاعف مسوولان برای حفظ این مواریث طبیعی از گزند عوامل انسانی و طبیعی ضرورت دارد.

عوامل تهدید کننده حیات وحش

عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج می گوید : آتش سوزی جنگل ها یکی از عوامل مهمی است که سالیانه منجربه از بین رفتن شماری از گونه های حیات وحش کهگیلویه و بویراحمد می شود.

شفایی پور بیان کرد: هنگام بروز آتش سوزی گونه هایی نظیر حشرات و خزندگان که پا ندارند و سرعت آنان کم است از بین می روند و شمار دیگری از جانوران نیز ناچار اقدام به مهاجرت های بی بازگشت می کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج با اشاره به اینکه تنها یک نوع مار سمی در شهرستان بویراحمد شناسایی شده تاکید کرد: فرهنگ کشتن همه مارها به دلیل ترس در جامعه، تهدیدی برای این گونه حیات وحش است که فرهنگ سازی و آگاهی بخشی رسانه های ارتباط جمعی برای شناسایی مارهای کم خطر و پیشگیری از کشتن آنان ضرورتی است که کمتر به آن توجه می شود.

وی ابراز داشت: استقرار عشایر در مناطقی از مراتع نزدیک منطقه حفاظت شده دنا در شهرستان دنا و چرای دام باعث کاهش غذای کل و بز به عنوان گونه های شاخص استان می شود.

شفاهی پور عنوان کرد: کشته شدن برخی از گونه های ارزشمند خرس به دست باغداران و دفن آنان بدون اطلاع محیط زیست به دلیل ورود به باغستان ها داستان واقعی غم انگیز دیگری است که نیازمند افزایش تعداد محیط بانان است.

راهکارهای پیشگیرانه

عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج ابراز داشت: توجه به ارزش های متنوع گونه های جانوری در برنامه ریزی های توسعه، ایجاد حس حمایت از حیات وحش در سطوح مختلف جامعه ، جلب مشارکت های مردمی در مدیریت و حفاظت حیات وحش، انجام پژوهش های کاربردی و بنیادی به منظور شناخت و مدیریت گونه های جانوری از راهکارهای صیانت از گونه های حیات وحش استان است.

شفاهی پور تاکید کرد: احیای زیستگاه و جمعیت آنان و جلوگیری از تخریب زیستگاه ها می تواند شرایط مطلوبی را برای پویایی و پایداری گونه های جانوری و زیستگاه های آنها فراهم کند.

کمبود نیروهای محیط بان

از آنجا که پایش مناطق حفاظت شده نیازمند بکارگیری نیروهای محیط بان به اندازه استاندارد جهانی است جبران این نقیصه نیازی اساسی محسوب می شود.

مدیرکل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه براساس استاندارد های جهانی به ازای هر یکهزار هکتار منطقه حفاظت شده باید یک محبط بان فعالیت داشته باشد گفت: شمار محیط بانان استان کمتر از یک چهارم استانداردهای جهانی است.

اسلام جاودان خرد افزود:۱۳ عرصه طبیعی شامل پارک ملی، مناطقحفاظت شده و شکار ممنوع در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که از این تعداد ،هفت منطقه حفاظت شده و پنج منطقه شکار ممنوع است.

وی ابراز داشت: این استان با ۳۲۰ هزارهکتار منطقه حفاظت شده تنها ۷۶محیط بان دارد که این محیط بانان به رغم مشکلات موجود از جمله گستردگی وظایف، کمبود تجهیزات، کوهستانی بودن استان، آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع مناطق تحت مدیریت و پراکندگی مناطق برای حفاظت و صیانت از مناطق تحت حفاظت و گونه های جانوری از جان و دل مایه می گذارند.

به گفته جاودان خرد، شمار زیادی از نیروهای محیط بان فعال در مناطق حفاظت شده کهگیلویه و بویراحمد قراردادی هستند که نیاز است برای افزایش انگیزه آنان چاره ای عاجل به منظور تبدیل وضعیت شغلی آنان شود.

راهکارهای محیط زیست برای جبران کمبودها

مدیرکل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: مدیریت تعاملی به جای مدیریت تقابلی و جلب مشارکت جوامع محلی در حفاظت از محیط زیست راهکاری اثرگذار برای صیانت بهتر از مناطق حفاظت شده استان به است.

اسلام جاودان خرد اضافه کرد: تلاش برای افزایش تعامل بین نیروهای حفاظتی و جوامع محلی بسترهای مناسبی را جهت زیست حیات وحش و صیانت از محیط زیست منطقه به عنوان یکی از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری و اکوتوریسم ایجاد می کند.

وی با بیان اینکه مناطق حفاظت شده در بسیاری از کشورهای جهان پشتوانه اصلی توسعه اقتصادی محسوب می شود تاکید کرد: در صورت برنامه‌ریزی هدفمند می‌توان از منافع بالقوه این مناطق نظیر فواید حاصل از فعالیت‌های گردشگری طبیعی برای بهبود معیشت جوامع محلی بهره برد.

جاودان خرد با اشاره به اینکه با آموزش‌های زیست محیطی می‌توان حس مالکیت عمومی برای ساکنان نزدیک مناطق حفاظت شده به منظور حفاظت بهینه از محیط زیست را بر این مناطق افزایش داد، گفت: از این راهبرد می‌توان در راستای حفظ منابع طبیعی، ریشه‌کنی فقر و به عنوان مولد درآمدهای اضافی و اشتغال‌آفرینی بهره‌مند شد.

وی تصریح کرد: استفاده از دانش های به روز و تکنولوژی های نو از جمله ماهواره های سنجش از راه دور، سنسور ها و غیره، همکاری با شرکت های دانش بنیان، ایجاد قرق های اختصاصی، تخصصی کردن و سمن های زیست محیطی، تعامل با استان های همجوار از برنامه های دولت برای حفاظت از مناطق حفاظت شده کهگیلویه و بویراحمد است.

مرمت آبخشورها

نگهداری و اطمینان از پایداری منابع آبی به‌عنوان اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین نیاز زیستی حیات وحش در اقلیم‌های گرمسیری موضوع اساسی است تا در شرایط خشکسالی و گرمای سوزان و طولانی مدت تابستان مشکلی برای حیات وحش متنوع و ارزشمند این عرصه‌ها ایجاد نشود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: تمامی آبشخورهای حیات وحش مناطق تحت مدیریت محیط زیست این استان در شهرستان های گرمسیری و سردسیری مرمت و بازسازی شدند.

اسلام جاودان خرد افزود: این آبشخورهای حیات وحش مناطق حفاظت شهرستان های گرمسیری و سردسیری استان که دچار آسیب شده بودند بازسازی، مرمت و آبرسانی شدند.

وی تاکید کرد: با توجه به شرایط آب و هوایی حاکم بر کشور و خشکسالی شدید امسال، احداث ،تعمیر و بازسازی آبشخورهای حیات وحش، افزایش آن‌ها و تامین آب در زیستگاه‌های این استان جزو برنامه‌های این اداره کل است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: اگر منابع آبی پایداری برای حیات وحش تامین نکنیم ،آنان برای تامین آب مجبور به مهاجرت می شوند که این مهاجرت اجباری تهدیدی جدی برای جانشان محسوب می شود.

وی از مشکلات این مناطق که آبشخور در آنجا احداث شده است را کمبود منابع آبی در فصل گرما دانست و گفت: با شروع فصل گرما اغلب چشمه های فصلی خشک می شوند به همین دلیل, مرمت و بازسازی منابع آب و آبشخورها نقش اساسی در تامین آب و پایداری حیات وحش در سطح منطقه ایفا می‌کند.

جاودان خرد عنوان کرد: با تامین وسایط نقلیه مناسب (تراکتور )و سایر تجهیزات مورد نیاز تا پایان فصل تابستان آبرسانی به آبشخورهای حیات وحش در این مناطق ادامه دارد.

افزایش تجهیزات

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: پارسال ۳۴ دستگاه موتورسیکلت برای صیانت از مناطق حفاظت شده و شکارممنوع استان اختصاص و در اختیار محیط بانان قرار گرفت.

اسلام جاودان خرد افزود: کهگیلویه و بویراحمد با توپوگرافی کوهستانی و سخت گذر یکی از استان هایی بود که ضرورت داشت به موتورسیکلت مجهز شود.

وی با اشاره به اینکه این تجهیزات می تواند نقش به سزایی در افزایش گشت و کنترل مناطق سخت گذر و برخورد با شکارچیان متخلف داشته باشند ،گفت : موتور سیکلت ها به شهرستان های دارای مناطق حساس حفاظتی و به منظور افزایش توان ماموران یگان حفاظت در گشت و کنترل ها اختصاص یافته است.

هفت منطقه حفاظت شده دنا به وسعت ۹۳ هزار و ۶۶۰ هکتار، دنای شرقی با وسعت ۲۸ هزار و ۲۰۲ هکتار، خاییز سرخ با مساحت ۳۳ هزار و ۲۳۵ هکتار، خامین به وسعت ۲۵ هزار ۶۷۱ هکتار، دیل با ۱۰ هزار و ۳۸۱ هکتار، سولک با ۲ هزار ۴۲۸۷ هکتار و سیوک با ۱۲ هزار ۸۵۸ هکتار در استان وجود دارد.

در راس آن ها پارک ملی دنا و منطقه حفاظت شده دناست که با وسعتی معادل ۹۳ هزار و ۶۶۰ هکتار دارای ۱۵۵ گونه جانوری پرنده، ۲۴ گونه جانوری پستاندار، ۲۰ گونه آبزی و ۳۹ خزنده است.

منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین مناطق زیستی به لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و دنیاست که در سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی سازمان یونسکو به عنوان اولین ذخیره گاه بعد از انقلاب، دهمین ذخیرگاه بیوسفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسید.