تاثیر روانی حوادث و ناآرامی‌های اخیر فقط محدود به بزرگسالان نشده است، در این بین کودکان زیادی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر این حوادث و ناآرامی‌ها قرار گرفته‌اند، علاوه بر اخبار منفی و سرشار از خشونت این ناآرامی‌ها که هر روز از رسانه‌های داخل و خارج از کشور منتشر می‌شود و کودکان خواه وناخواه در معرض آن قرار می‌گیرند، کودکانی هستند که به صورت مستقیم قربانی این حوادث شده و والدین یا عزیران خود را از دست داده‌اند. بدیهی است رنج این كودكان رنج‌بارتر از كودكان دیگر است که فقط در معرض اخبار تلخ حوادث قرار گرفته‌اند.

در چند روز اخیر چند تصویر دلخراش از دو کودک در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که ضمن این که بازتاب فراوانی در بین مردم داشت، دل هر بیننده‌ای را نیز به درد می‌آورد. کودکانی که هیچ اراده‌ای برای حضور در این وضعیت از خود نداشته‌اند؛ نه از معترضان به وضعیت موجود بودند و نه طالبانِ حضور در اجتماعاتی که به خشونت منجر شد.

تصویر اول، تصویر یک کودک زخمی بود که در عملیات تروریستی شاهچراغ پدر، مادر و برادر خود را از دست داده بود. در همان لحظات اولیه انتقال مجروحان حادثه تلخ شاهچراغ به بیمارستان، ویدئویی در گفتگو با یک کودک با نام «آرتین سرایداران» به سرعت در فضای شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد. در این ویدیو،آرتین درحالی که در شوک بود می‌گفت: «تفنگ زده بودند...با مامانم، بابام، داداشم، اومده بودیم زیارت... داشتیم می‌رفتیم سوار ماشین‌مون بشیم که تفنگ زدن...»

با انتشار اعلام اسامی شهدای حادثه تروریستی شاهچراغ، مشخص شد که تلخی و سوزناکی این حادثه برای آرتین بسیار بیشتر از سطحی است که او تا به آن ساعت متوجه آن شده بود. پدر، مادر و برادر آرتین در این حادثه تروریستی جان خود را از دست داده و به شهادت رسیده بودند. بسیاری از کاربران فضای مجازی با انتشار مطالبی به بیان غم ودرد خود از وضعیت پیش آمده آرتین پرداختند.

بعد از تصویر غمناک آرتین، تصویر تلخ و دلخراش دیگری که این روزها در فضای مجازی به صورت گسترده منتشر می‌شود، تصویر گریه‌های بی‌وقفه و دردناک دخترِ «فرشته احمدی»، از کشته شدگان ناآرامی‌های اخیر مهاباد بر مزار مادرش است.

در این تصویر دختر دردمند فرشته احمدی، دروضعیتی دردناک و ترسیده با دستان کوچکش چنگ بر خاک می‌زند و در سوگ مادرش ضجه می‌زند. این تصویر آن قدر تلخ و گزنده است که کمتر کسی می‌تواند از کنار آن بی‌تفاوت بگذرد و قطره اشکی نریزد یا شرحی بر آن ننویسد. تصویر کودک دردمند دختر فرشته احمدی –که کسی هم نامش را نمی‌داند- مانند تصویر تلخ آرتین سرایداران در فضای مجازی بازتاب زیادی داشته است و در کنار مردم عادی برخی از چهره‌های مشهور نیز با انتشار تصویری از این کودک در صفحه‌های شخصی خود به درد و اندوه او واکنش نشان داده‌اند.

آستانه تحمل كودكان پايين‌تر از بزرگسالان

انتشار گسترده تصاویر این دو کودک سبب شد که در کنار موضع‌گیری‌های سیاسی معترضان و مخالفان‌شان؛ موضوع بعدی انسانی و روان‌شناختی و بهداشتی بگیرد.

آستانه تحمل روحيِ كودكان در حوادث و ناآرامی‌ها بسيار پايين‌تر از بزرگسالان است و تاب‌آوری کمتری دارند، بنابراین زودتر به روان‌نژندی و روان‌پريشی دچار می‌شوند. این سخنان یک روانشناس حوزه کودک در گفت‌وگو با همدلی است.

سارا قاسمی در مورد تاثیر نآرامی‌ها بر روان کودکان به همدلی گفت:«ناآرامی‌ها و حوادث اخیر می‌تواند بر کودکان تاثیر منفی عمیق بگذارد. هم کودکانی که در معرض اخبار این حوادث قرار می‌گیرند از آن متاثر می‌شوند وهم کودکانی که در این حوادث از دست دادن عزیزی را تجربه می‌کنند، هر دو با درجات شدت و ضعف از این حوادث تاثیر منفی می‌پذیرند.»

وی افزود:«كودكان در برابر كوچك‌ترين احساس ناامنی، مي‌شكنند و خورد می‌شوند به همین این دلیل است که در جنگ‌ها كودكان بيشترين آسيب‌ها را می‌بينند. همیشه دستآورد جنگ و ناآرامی برای کودکان، آسيب‌های روحی و بدنی بوده است، در اعتراضات و ناارامی‌های اخیر کشور نیز شاهد هستیم که کودکانی قربانی این ماجرا شده‌اند.»

این روانشناس ادامه داد:«رويدادهای تروماتيك برای کودکان مانند از دست دادن والدین در ناآرامی، جنگ و ... پيش‌‌بينی ‌ناپذير است و كودك برای رويارويی با آن‌ها آمادگی از پيش ندارد، بنابراین در برابرش، دچار درماندگی و پریشانی می‌شود.»

در حوادث اخیر ظلم زیادی به کودکان شده

قاسمی به تصاویر منتشر شده از دو کودک که والدین‌شان را در حمله تروریستی شاهچراغ شیراز و همچنین ناآرامی‌های مهاباد از دست دادند اشاره کرد و گفت:«در این چهل روز و اندی ظلم زیادی بر کودکان رفته است و متاسفانه در موردش هم زیاد صحبت نشده است‌، فقط تصاویر آنان را در شبکه‌های مجازی دست به دست کردند که این موضوع اگرچه از منظر اطلاع‌رسانی مفید است، اما از منظر روان‌شناسی آسیب به آن کودک ارزیابی می‌شود و نقض حقوق اوست.»

او با اشاره به وضعیت تلخ آرتین و دختر فرشته احمدی، گفت:«از دست رفتن والدین این دو کودک، پيامدهای روانی گران‌باری بر روي آنان می‌گذارد. این حوادث برای این کودکان چنان دردناك است كه در تصاویر منتشر شده به خوبی مشخص است که آنان در رويارویی با آن دچار هراس و پریشانی شده‌اند، بدون تردید تجربه این ترس، ناامنی و هراس تا سال‌ها دست از گريبان این دو کودک بر نمی‌دارد.» وی افزود:«با توجه به گستردگی و طولانی شدن ناآرامی‌ها لازم است خانواده‌ها از فرزندان خود در مقابل این حوادث محافظت کنند که کودکان در معرض تصاویر و اخبار منفی این روزها قرار نگیرند تا دچار ترس و احساس ناامنی نشوند. نباید فراموش کنیم که کودکان مانند بزرگ‌سالان قدرت تجزیه و تحلیل ندارند و هر چیزی را می‌بینند یا می‌شنوند، باور می‌کنند و این اخبار منفی به ویژه خبرهای از دست دادن والدین کودکان می‌تواند در آنان حس ناامنی، ترس و وحشت عمیقی ایجاد کند.»

آسیب دیدن حتی یک کودک هم زیاد است قاسمی ادامه داد:«شاید این‌گونه گفته شود که در حوادث اخیر تعداد کودکان آسیب‌دیده به نسبت بزرگ‌سالان از فراوانی کمتری برخوردارند، اما نباید فراموش شود آسیب دیدن حتی یک کودک هم زیاد است و هیچ کودکی نباید قربانی این شرایط شود چرا که كودكان و نوجوانان، نه در خط نخست ناآرامی‌ها هستند، نه پشت صحنه فعالیت دارند،نه به وجودآورنده آن هستند و بودند و در صورت هر نتیجه‌ای از آن سود نمي‌برند، این حوادث فقط کودکی، کودکان را می‌دزدد.»

این روانشناس در پایان گفت:«ناآرامی، جنگ، اعتراض و ... برخلاف حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله، يك بحران خودساخته انسانی است و قابل پیش‌گیری و مدیریت است. بنابراین انتظار می‌رود برای این ناآرامی‌ها تدبیری اندیشیده شود تا بیش از این فضای جامعه متاثر از این شرایط نباشد.»