اَفتونیوز| ولی‌الله شجاع‌پوریان در سرمقاله روزنامه همدلی نوشت،  سال 1401 با همه فراز و فرودهایش به پایان رسید، سالی که به جرات می‌توان گفت به تلخی در حافظه جمعی ایرانیان به عنوان سالی سخت و البته تلخ ثبت خواهد شد، به رسم مالوف در روزهای پایانی سال، بر آنچه گذشت و آن چه پیش روست نگاهی می‌افکنیم:
1- سال ۱۳۴۰۱ تنها برای مردم و صنوف و اقشار و گروه‌های اجتماعی سخت نبود، اهالی رسانه نیز امسال سال سختی را گذراندند، افزون بر گرانی کاغذ و هزینه‌های چاپ و اداره رسانه‌های مکتوب، تذکرات مکرر و احضاریه‌های متوالی نفس رسانه‌های منتقد را بریده بود، هرچند در نهایت با درک درست دادگاه رسانه از ماهيت فعالیت رسانه غالب احضاریه‌ها و شکایات با رای منع تعقیب پایان خوشی داشته، اما بازخواست‌های پی‌درپی و رفت‌وآمدهای مکرر به دادگاه رسانه، فعالان رسانه‌های اصلاح‌طلب را خسته، دلزده و مایوس کرده، که امید است در سال‌ نو شاهد اصلاح این فرآيند و پایان اين ماجرا باشیم.
2- اتفاقات تلخ سال 1401 برای جامعه شناسان و فعالان سیاسی اقتصادی، قابل‌پیش بینی بود؛ نصایح دلسوزانه و تلنگرهای متعدد دلسوزان نظام ناديده گرفته شد. همان‌ها که شکل‌گیری نارضایتی‌های مردمی را دور از ذهن نمی‌پنداشتند، کما اینکه اگر تدبیری اندیشیده نشود، خیلی زود این ناآرامی‌ها از سر گرفته خواهد شد و باز روز از نو و روزی از نو و شکل‌گیری شرایطی که برون‌رفت از آن هر بار سخت‌تر قبل خواهد شد. فقط با قدری تدبیر و تساهل از بسیاری از اتفاقات تلخ امسال قابل پیش‌گیری بود.
3- جامعه ایران در چند دهه گذشته نشان داده به بلوغ فکری و سیاسی مطلوبی رسیده است، بدین معنی که اگر تنها قدری اندیشه اصلاح و تحول را در دولتمردان ببیند، از بسیاری از مطالبات حداکثری خود دست خواهد کشید. مطالبات فعلی جامعه ایران مطالبات پیچیده و غیرقابل تحققی نیست، گرچه نمی‌توان منکر نقش‌آفرینی دشمنان در برخی ناآرامی‌ها و اتفاقات تلخ داخلی بود...
اما شایسته است اصل مطالبات واقعی جامعه ایران را پذیرفت و برای اقناع منتقدان آستین بالا زد. در این روزها که ناآرامی‌ها، آرام گرفته، می‌توان با تدبیر و اصلاح برخی رویکردها، از تشدید شکاف و بر باد رفتن بیشتر سرمایه اجتماعی و آسیب‌های ناشی از آن جلوگیری کرد؛ قطعا اصلاح برخی رویکردهای اشتباه و نادرست نه عقب‌نشینی و باج دادن بلکه عین عقلانیت و حکمرانی مطلوب است و مردم وحتی منتقدان و مخالفان نیز از آن استقبال خواهند کرد؛ آشتی ملی که بارها توسط برخی دلسوزان نظام مورد تاکید قرار گرفته، هنوز هم می‌تواند ایران را از بسیاری از تندبادهای پیش رو نجات دهد، کافی است باور کنیم ایران برای همه ایرانیان است و همه بايد در ساختن کشور سهیم باشند.
4- شاید یکی از معدود اخبار خوشایندی که قدری مردم را به عقلانیت و اصلاح‌پذیری نظام خوش‌بین کرد، ماجرای عفو گسترده برخی محکومین حوادث اخیر و البته بهبود روابط با عربستان بود، صرف نظر از ماجراهای تلخي که در حمله‌ به سفارت عربستان و رسیدن به‌ این حد از دشمنی‌ها گذشته، بايد پذیرفت رقیب منطقه‌ای ایران که حتی در شرایط صلح نیز، رقیبی برای آینده ایران است، نقش بی‌بدیلی درمسیر تعامل ایران با جهان اسلام و عرب دارد، هنر مملکت‌داری در تبدیل مخالف به منتقد و تبدیل منتقد به حامی است، نه آنچه که در چند سال اخیر صورت گرفته و بسیاری از دلسوزان و حامیان نظام نیز با بی‌تدبیری در دایره مخالفان نظام قرار گرفته‌اند، کیست که نداند دور شدن ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه‌ای به نفع چه کشوری خواهد شد؟
5- توافق با عربستان می‌تواند مقدمه برخی تصمیمات اصلاح‌طلبانه و دلسوزانه نیز باشد، چه بسا کاهش قیمت دلار در روزهای پایانی سال برخلاف ایام پیشین، به دلیل شکل‌گیری همین ذهنیت بود که ایران پس از توافق با عربستان به اصلاح روابط خود با دنیا خواهد پرداخت؛ قطعا تعامل با چین و روسیه در راستای منافع ملی بخشی از منافع ما را تامین خواهد کرد، اما هوشمندانه‌تر است اگر با سایر قدرت‌های جهانی نیز وارد گفت‌وگو و تعامل شویم و به دور از تنش و ماجراجویی از موضع عزت، حکمت و مصلحت به ترسیم سیاست خارجی کشور در خارج از مرزهای کشور بپردازیم، مذاکره و تعامل با هیچ کشوری به معنای باج دادن و انفعال کامل در قبال آن کشورها نیست، بلکه بدان معنی است که می‌توان با در پیش گرفتن رویکردهایی مطلوب، آینده بهتری را برای ایران و ایرانیان ترسیم کرد.
6- یکی از تصمیمات غلط روزهای پایانی سال در ادامه همان رویکردهای نامطلوب ایام گذشته، پلمب تعدادی از اماکن گردشگری در نقاط مختلف کشور بود،که در شرایط فعلي بسیار قابل تامل است، اول اینکه گردشگرانی که عازم اماکن گردشگری می‌شوند از سیاره‌ای دیگر نیامده‌اند، ایرانیانی هستند که دیروز وامروزش در کوچه و خیابان و پاساژ و پارک و سایر اماکن عمومی با همان حجاب ظاهر می‌شوند، حال با چه منطقی باید مدیران اماکن گردشگری هزینه بدحجابی یا بی‌حجابی جامعه را به دوش بکشند؟! چرا به جای استنطاق از صدها نهاد فرهنگی که سال‌هاست بودجه بیت‌المال را برای دین‌دارکردن جامعه به هدر داده‌اند، به سراغ فعالان گردشگری می رویم و از آنان انتظار داریم به دنبال اصلاح حجاب جامعه باشند؟ نکته دوم اینکه در این شرایط اقتصادی و معیشت و اشتغال، چنین تصمیماتی چه تاثیری در تحریک مردم و تشدید نارضایتی‌ها دارد؟ آیا نباید نهادهای امنیتی و نظارتی این روزها بر افرادی که چنین راه حل‌های متحجرانه و تفرقه انگیزی را پیشنهاد می‌کنند، بیشتر نظارت کنند، چه بسا پیگیری تماس‌ها و ارتباطات افرادی که در لباس انقلابی، چنین اتفاقاتی را در جامعه رقم می‌زنند موضوع نفوذ را در شرایط کشور برجسته‌ترکند!
7- برای عبور از این روزهای سخت ایران، مروری بر تاریخ ایران قابل تامل و راهگشا خواهد بود، ایرانیان هرگاه از حاکمیت به تنگ آمده‌اند به راحتی حتی به تسلط ضعیف‌ترین حاکمان نیز تن داده اند. دو حقارت تاریخی ایرانیان یعنی حمله اعراب به ایران در دوران ساسانی و حمله محمود افغان به اصفهان در شرایطی صورت گرفت که شکاف میان ملت و دولت به اوج رسیده بود، هم در دوران یزدگرد سوم و هم در دوران شاه سلطان حسین صفوی، حکام مست از قدرت سرشار و بی‌اعتنایی مطلق به مردم، شرایطی را به وجود آوردند که مردم ایران در برابر ضعیف‌ترین رقبای آن دوران به راحتی تن به تسلیم بدهند، کما اینکه همان مردم بعد از رفتن همان حکام مستبد و بی‌تدبیر بر اوضاع مسلط شدند، همان مردمی که ذلیلانه در برابر محمود افغان با کم‌ترین مقاومت ایران را تسلیم افغان‌ها کردند و در مقابل جدا شدن بسیاری از مناطق جنوبی و شمالی و شرقی و غربی کشور سکوت کردند، تنها چند سال بعد با تغییر رویکردها، نه تنها همان مناطق را پس گرفتند، بلکه درس عبرتی به متجاوزان دادند. لذا آگاهی نسبت به جامعه‌شناسی سیاسی ایرانیان در شرایط امروز یک ضرورت است، ایام تعطیلات عید باستانی نوروز فرصتی مناسب برای بسیاری از مسئولان و تصمیم‌گیران است که کتاب بخوانند و قدری بیشتر با این ملک و بوم آشنا شوند.