سی‌ام مرداد، آموزش و پرورش اعلام کرد که با هدف ارائه مشاوره به دانش‌آموزان کنکوری، بالغ بر ۷۰۰ پایگاه راه‌اندازی کرده است که در هر شهرستان، منطقه و ناحیه ۲ پایگاه انتخاب رشته یکی در مرکز مشاوره شهرستان، منطقه و ناحیه و دیگری در یکی از مدارس معین آن تشکیل شده است. گفته شده این پایگاه‌ها دارای تأییدیه فضای پایگاه و صلاحیت تمامی عوامل اجرایی هستند.

هرچند گفته شده مشاوران مدارس با شرط دارا بودن شایستگی‌های عمومی و حرفه‌ای و تخصصی اعم از دارابودن تخصص و تجربه در حوزه مشاوره تحصیلی و انتخاب رشته کنکور، تسلط به روش‌ها و فنون مشاوره تحصیلی و فرآیند انتخاب رشته کنکور، آشنایی با قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها، شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوطه و آخرین تغییرات کنکور و شرکت در دوره ارتقای مهارت‌های تحصیلی، انتخاب شده‌اند.

اما این فکر به ذهن ما و هرخواننده دیگری متبادر می‌شود که وقتی در حذف رشته (اگر صحبت‌های مسئولان دانشگاه هنر موثق باشد) چنین اشتباه‌های فاحشی رخ می‌دهد که رشته‌های اساسی و مهمی مثل سینما حذف شود، بدون شک سیستم‌های انتخاب رشته هم نمی‌توانند مبرا از خطا یا اشتباه در این کار حساس یعنی ارائه خدمات مشاوره انتخاب رشته به دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان باشند. از طرف دیگر موسسات و اماکنی هم هستند که دیگر نام سیستم و ارگان و سازمانی را یدک نمی‌کشند و حالا بدل به بازارهایی برای سودجویی در انتخاب رشته افراد شده‌اند. و این در حالی است که آموزش و پرورش با ایجاد این پایگاه‌ها، اعلام کرده که ارائه خدمات مشاوره انتخاب رشته کنکور به دانش‌آموزان صرفاً باید در پایگاه‌های معرفی شده و دارای تأییدیه از سوی اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش و نیز مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی استان‌ها انجام شود و ارائه خدمات در سایر مراکز بدون مجوز ممنوع است.

امسال یک میلیون و ۶۰ هزار کنکوری مجاز به انتخاب رشته در ۵ گروه آزمایشی آزمون سراسری در دوره‌های مختلف روزانه، شبانه، پیام نور، غیرانتفاعی، پردیس‌های بین‌المللی و دانشگاه فرهنگیان شده‌اند.

اما کار این کنکوری‌ها تمام نشده و یک غول دیگر سر راهشان قرار گرفته؛ انتخاب رشته که شاید به ویژه در سال‌های اخیر و با گرم شدن این بازار در کنار و پا به پای سایر بازارهای سیاه کنکور، رشد و رونقی قابل مشاهده به خود گرفته.

هرچند که سازمان سنجش آموزش کشور، اعلام کرده که سامانه راهنمای انتخاب رشته مجازی از عصر روز ۳۱ مردادماه ۱۴۰۲ به تدریج برای گروه‌های آزمایشی مختلف در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان سنجش فعال می‌شود و داوطلبان می‌توانند با کمک این سامانه با آگاهی کامل نسبت به انتخاب رشته اقدام کنند، اما همان‌طور که در ورودی گزارش اشاره شد، در کنار شک و شبهاتی که در خصوص دقت این سامانه و پایگاه و میزان اعتماد کنکوری‌ها و خانواده‌های آن‌ها به این تشکیلات، وجود دارد، بحث انتخاب رشته‌های پولی با تبلیغات گسترده و هنگفت هم مطرح می‌شود تا کنکوری‌ها را به این گمان برساند که اگر برای انتخاب رشته این راه را نروند به دانشگاه هم راه پیدا نمی‌کنند.

مغزتان سوت می‌کشد

حالا چند سالی هست این بحث مطرح می‌شود که عده‌ای با دادن مشاوره‌های خاص که نیت‌های دیگری پسِ و پشت آن است کنکوری‌ها و خانواده‌هایشان را برای انتخاب رشته سرکیسه می‌کنند. کارشناس‌ها هم بارها گفته‌اند که این مراکز انتفاعی یا تخصصی اغلب دانشگاه خاصی را تبلیغ می‌کنند و دانش‌آموز را به انتخاب رشته‌هایی سوق می‌دهند که با شرایط بازار کار، استعداد یا علاقه دانش‌آموز خیلی ارتباط ندارد. آن‌ها توضیح داده‌اند که این مجموعه‌ها با هدایت دانش‌آموزان به رشته‌ها و دانشگاه‌های خاص تلاش می‌کنند آمار دهند فلان تعداد دانش‌آموز را در یک دانشگاه یا مرکز آموزش عالی جذب کرده‌اند. این اظهارات البته مربوط به سال‌های گذشته است و شما فکرش را کنید وضعیت و بازار سیاه انتخاب رشته در مقطع کنونی به چه وضعیتی رسیده؟ همین دیروز بود که رسانه‌ها از مبالغی نظیر ٦ میلیون تومان، ٤ میلیون و ٨٠٠ هزار تومان، ١٠ میلیون تومان، یک میلیون و ۵٠٠ هزار تومان و غیره یاد کرده و از این باور عامیانه هم بهره‌ها برده‌اند که هرچه قیمت بالاتر؛ کیفیت بهتر و انتخاب رشته عالی‌تر و دانشگاه مطلوب‌تر!

یکی از این موسسات مشاوره کنکور به خبرنگاری که خود را متقاضی انتخاب رشته معرفی کرده، گفته که در ابتدای کار، یک جلسه مشاوره توجیهی برگزار می‌کنند تا داوطلبان از خدمات ارائه شده آگاه شوند؛ در واقع تبلیغ خودشان و در بوق و کرنا کردن مرکزشان. گفته شده که هزینه جلسه یک ساعتی ٣۵٠ هزار تومان است و اگر داوطلب بخواهد که صفر تا صد انتخاب رشته را برایش انجام بدهند، باید مبلغ ٢ میلیون تومان بپردازد که با کسر٣۵٠ هزار تومان مشاوره، می‌شود به عبارتی، یک میلیون و ٦۵٠ هزار تومان. مرکز دیگری که به صورت تلفنی مشاوره می‌دهد، هزینه ١۵ دقیقه مشاوره را ٣٠٠ هزار تومان تعیین می‌کند.

با مراکز دیگری اگر تماس بگیرید تا از نرخ آن‌ها مطلع شوید، مغزتان سوت می‌کشد با اسم‌هایی مثل انتخاب رشته وی‌آی‌پی و طبقاتی شدن انتخاب رشته؛

یکی از این مراکز به خانواده‌ها گفته «خدمات برای دانش‌آموزانی که در همین موسسه کلاس‌های آمادگی کنکور خود را گذرانده‌اند، ٦ میلیون تومان و برای کسانی که به‌صورت آزاد از خدمات انتخاب رشته مرکز استفاده می‌کنند، ٨ میلیون تومان است. اگر بخواهید در دانشگاه دولتی انتخاب رشته کنید، هزینه آن ٤میلیون تومان می‌شود، هزینه انتخاب رشته در دانشگاه آزاد ٣ میلیون تومان و انتخاب رشته برای رشته‌های بدون کنکور ٢ میلیون تومان است.»

اما نرخ مشاوره اساتید با سایر مشاوران مراکز هم با یکدیگر متفاوت است و وقتی متقاضی خدمات مشاوره‌ای از اساتید مرکز را جویا شوید، حدود ٢ تا ٤ میلیون تومان به نرخ مشاوره افزوده می‌شود. برخی دیگر از مراکز می‌گویند که ملاک انتخاب رشته فقط رتبه و تراز کارنامه نیست و آنها با در نظر گرفتن شرایط سهمیه‌ها می‌توانند طوری انتخاب رشته کنند که فرزند شما با وجود رتبه بالا در دانشگاه و رشته‌ای قبول شود که در حالت معمول محال به نظر می‌رسد. آن‌ها می‌گویند که چنین انتخاب رشته‌هایی هنر آن‌ها است و موارد آن هم کم‌نبوده؛ نرخ چنین انتخاب رشته‌های شگفت‌انگیزی به ٢٠ میلیون تومان هم می‌رسد.

از داوطلبان اما اگر بپرسید به شما می‌گویند که هزینه مشاوره مراکز شمال شهر با مراکز جنوب شهر تفاوت قابل توجهی دارد، متوسط نرخ اعلام شده در جنوب شهر یک میلیون و ۵٠٠ هزار تومان تا ۵ میلیون تومان و در مراکز شمال شهر این نرخ‌ها ٣ میلیون تا ١٠ میلیون تومان بوده است.

این گزارش را با یک سوال به پایان می‌بریم و اینکه با وجود اشراف سیستم‌های نظارتی، حاکمیتی و وزارتخانه‌ای نسبت به سودجویی و عمل خلاف اخلاق موسسات تعیین رشته و رشد قارچ گونه آن چرا هیچ اقدامی در جهت برچیدن این اماکن صورت نمی‌گیرد و اگر سود و منفعت این موسسات را پیگیری کنیم به چه افراد، اشخاص یا موسساتی می‌رسیم؟