افتونیوز| مریم پارسا: حتماً بسیار پیش آمده است که در تصمیم‌های سال جدیدِ آدم‌ها، ببینید و بشنوید که «خواندن کتاب‌های بیشتر» در برنامه‌شان باشد. حتماً آمار و ارقام بسیاری هم درباره‌ی کم‌بودن سرانه‌ی مطالعه‌ی کشورمان شنیده‌اید؛ اما آیا کتاب‌ خواندن لزوماً فعلِ مطلوبی است؟ چرا باید کتاب بخوانیم؟ کتاب‌ خواندن چه فوایدی دارد؟ اصلاً کدام یک بهتر است؛ اینکه کتابی بخوانیم و از آن سردرنیاوریم و سرانه‌ی مطالعه را افزایش دهیم یا کتاب‌های اندکی بخوانیم و از آن‌ها تأثیر بگیریم؟

در همین راستا افتونیوز گفتگویی را با «محسن جبارنژاد» مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان ترتیب داده است که در ادامه آورده می شود.

چرا کتاب می‌خوانیم؟
خواندن کتاب بیش از آنکه در شرایط کنونی یک انتخاب باشد یک ضرورت تاریخی است. اگر بخواهیم توسعه فردی و اجتماعی پیدا کنیم هیچ راهی به غیر از کتاب خواندن نداریم.

نگاه حال حاضر به کتاب نگاه تشریفاتی است
نگاهی که در حال حاضر به کتاب خواندن وجود دارد یک نگاه تشریفاتی است به تعبیری کالای لوکس می‌بینیم. خاصیت کالای لوکس مثلا اگر یک گلدان در یک اتاق باشد اگر این گلدان باشد به اتاق جلوه‌ی خاص و ویژه‌ای می‌دهد و اتاق را زیباتر می‌کند و اگر نباشد تصور عمومی این است که اتفاق خاصی نمی‌افتد. ما متاسفانه این نگاه را به کتاب داریم می‌گوییم اگر کتاب باشد می‌خوانیم و ممکن است در تربیت فرزند یا برقراری ارتباط درست با دیگران به ما کمک کند. نگاه ما این است اگر کتاب دم‌دست باشد می‌خوانیم خوب است اگر هم نباشد و نخوانیم هم اتفاق خاصی نمی‌افتد و روزگار می‌چرخد در حالی که واقعا اینطور نیست.

اگر کتاب نخوانیم چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر کتاب نخوانیم حتما اتفاق خاصی می‌افتد همین حالا حجم بالای آسیب‌های اجتماعی در استان، مسائل خودکشی، طلاق، فرهنگ ترافیک، خشونت،نوع نگاهی که هنوز به زن در جامعه وجود دارد و بخش عمده‌ای از این موارد متاثر از  فرهنگ نخواندن کتاب است. نخواندن هم نوعی فرهنگ است در واقع یک ضدفرهنگ است.

مردم ما به کتاب علاقه دارند
من معتقدم مردم ما به کتاب علاقه دارند  اگر با رویکرد تاریخی به آن نگاه کنیم ملت ما همیشه یک ملت پیشتازی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی بوده، یعنی ما به عنوان افرادی که ایرانی هستیم، ایران خود مهد تمدن بوده و تمدن غالبا بر پایه آگاهی، علم و دانش ساخته می‌شود و علم و دانش نیز روشن است که نسبتی با کتاب دارد. از آن طرف در فرهنگ اسلامی یکی از تفاوت‌هایی که اسلام با بقیه ادیان دارد این است که اولین و مهم‌ترین معجزه آن قرآن است که کتاب است و یا اولین آیه که بر پیامبر نازل می‌شود اقراء به معنی خواندن است خوب کتاب را باید خواند. در واقع ضرورت خواندن چیزی نیست که ما بگوییم کتاب خواندن ضرورت دارد چیزی است که نیاز به توصیف ندارد و تقریبا ما به تجربه این را دریافتیم که کتاب خواندن خیلی مهم است.

چرا مردم کتاب نمی‌خوانند؟
علاقه مردم ما هم به کتاب بد نیست منتها باید شبکه توزیع و دسترس‌پذیر کردن خدمات کتابخانه‌های عمومی را بیشتر کنیم تا مردم بتوانند بیشتر کتاب بخوانند. بخشی از آن مربوط به کتابخانه عمومی است، وزارت ارشاد وظایفی دارد، نهادهای خصوصی مروج و دست‌اندرکار فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی هستند و وظایفی دارند سایر نهادهای حاکمیتی و حتی سمن‌ها نیز وظایفی در این زمینه دارند. ترویج کتاب‌خوانی وظیفه همگانی است  نباید این وظیفه را متوجه حاکمیت کنیم بلکه همه آحاد جامعه موظف هستند همدیگر را  به سمت فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی ترغیب کنند.

تاثیر فضای مجازی بر کتاب خواندن
فضای مجازی بحث کتاب‌خواندن به شکل سنتی را کم فروغ کرده است. بخشی از آن به این دلیل است که جهان مدرن جهان سرعت است بدین معنا که به تعبیر بعضی از متفکرین مدرنیته اینقدر سرعت بالایی دارد که اجازه فکر کردن نمی‌دهد نه اینکه اجازه نمیدهد بلکه فرصت فکر کردن نمی‌دهد. وقتی فرصت آن نباشد خود به خود انگار اجازه آن نیست. کسی  می‌تواند متفکر شود که با کتاب مانوس می‌شود لذا ما از هر طرف که به مسئله نگاه می‌کنیم می بینیم واقعا کتاب‌خوانی یک ضرورت تاریخی است. آسیب‌های اجتماعی که اطراف خود می‌بینیم اگر بخواهیم بی تعارف درباره آن‌ها صحبت کنیم واقعا آسیب‌های جدی اطراف ما قابل مشاهده است.

رفتارهای نکوهش شده در فرهنگ ما و ارتباط آن با کتاب‌خوانی
روزانه در خیابان رفتارهای آزاردهنده‌ای می‌بینیم که به لحاظ فردی و اجتماعی در فرهنگ ایرانی - اسلامی رفتارهای نکوهش شده هستند و ما می‌بینیم که این‌ها اتفاق می‌افتد. بخشی از این رفتارها به واسطه فقدان آگاهی است. در حال حاضر همه چیز یعنی مفروضات را در مدرسه یاد گرفتیم. فقط یاد نگرفتیم چگونه زندگی کنیم! برای یادگیری این موارد باید کتاب‌های غیردرسی بخوانیم.

رویکرد جدید کتابخانه عمومی
کتابخانه عمومی در رویکرد جدید خود تلاش کرده است صرفا در وظیفه سنتی خود نماند. تصور شما و خیلی از افراد جامعه از کتابخانه عمومی یک فضای سنتی است که شخصی به نام کتابدار پشت میزی نشسته است و فردی به نام مراجعه کننده یا ارباب رجوع سری به وی می‌زند و کتابی را از وی امانت می‌گیرد تا دو هفته و یا یک ماه دیگر ارتباطی با محیط ندارد و این ارتباط قطع می‌شود و در نهایت کتاب را به کتابخانه تحویل می‌دهد. در حالی که کتابخانه عمومی حال تبدیل به یک پاتوق فرهنگی - اجتماعی شده است. یعنی به غیر از موارد سنتی که در جهت ترویج کتاب خوانی انجام می‌شد مثل نشست کتاب‌خوانی یا مسابقه کتاب‌خوانی و نقد کتاب تلاش کردیم کتابخانه عمومی در نقطه نیاز بایستد و پاسخگوی نیازهای فردی و اجتماعی جامعه باشد. ایده ایجابی ما برای اداره کتابخانه عمومی توانمندسازی اجتماعی جامعه است بدین معنی که هر کتابخانه یک شعاع جمعیت خدمت‌گیر دارد در این شعاع جمعیت افرادی هستند که در میان روابط بین فردی دچار مشکل هستند، یا پدر و مادری هستند که فرزند بیش فعال دارند یا فرزندی دارند که دارای بزهکاری اجتماعی است و نمی‌دانند چگونه با وی برخورد کنند یا زن و شوهری هستند در بحث تعامل طرفینی و برقراری رابطه درست نمی‌دانند چگونه ارتباط برقرار کنند و غالبا این موارد باعث می‌شود طلاق رخ دهد یا مثلا فردی در مهارت‌های اجتماعی مشکل دارد و دیگری در تعامل یا محیط زیست مشکل دارد. ما سعی کردیم آموزش‌های روانشناختی توسعه فردی کتابخانه عمومی به عنوان خدمت ارائه دهیم. کسانی که در خواندن مشکل دارند در یکی دو نقطه کشور انجام شده جز خدمات کتابخانه عمومی هستند. بحثی تحت عنوان کلینیک خواندن است یعنی کسانی که اختلالات یادگیری دارند در این کلینیک و افرادی هستند که می‌توانند به آن‌ها کمک کنند و افرادی هستند که می‌توانند به آن‌ها کمک کنند این اختلالات یادگیری برطرف شود و این افراد بتوانند به صورت منطقی و منظم و  مستمر کتاب بخوانند. لذا کتابخانه عمومی تلاش کرده است در نقطه نیاز بماند به همین خاطر امسال بحث بازطراحی کتابخانه عمومی را مطرح کردیم.

بازطراحی کتابخانه مرکزی
ما الان در فاز اول سالن کنفرانس افتتاح کردیم انبار متروکه داشتیم که به ۴۰ وی ای پی تبدیل کردیم. vip ویژه کنکوری‌ها و پژوهشگران داریم. در فاز دوم بزرگترین بخش کودک جنوب کشور را به مساحت ۲۸۰ تا ۳۰۰ متر در حال آماده‌سازی است که در این بخش انواع خدمات از قبیل بازی، کتاب‌خوانی،سن نمایشنامه خوانی،سن اجرای تئاتر و به شکل مبتنی بر خدمات جدید کتابخانه عمومی طراحی شده است. کتابخانه عمومی متناسب با فرهنگ جدید تلاش کرده است که خدماتش را باز طراحی کند و به همین خاطر گاهی اوقات در بعضی کتابخانه‌های ما تا ۶۰ خدمت  هم ارائه می‌شود.

برنامه‌های هفته کتاب
به مناسبت هفته کتاب برنامه‌های مهمی را در داریم در آستانه هفته کتاب کنگره «آیت‌الله ملک حسینی» را داشتیم اجلاسیه علمی آیت‌الله ملک حسینی که کار ارزشمندی بود و تلاش شد از چهره‌های مختلف و افراد با نگاه‌های مختلف و اساتید صاحب رای دعوت شوند و می‌خواهیم نشان دهیم کتابخانه عمومی عنوانش روی آن است یعنی نو و فابریک و مربوط به همه است و مربوط به جریان خاص نیست و مربوط به همه مردم ایران و استان فارغ از همه جناح بندی‌هاست. زن خانه‌دار علاقمند به آشپزی تا پروفسور فلسفه و در همه ذائقه‌ها کتاب و نشریه می‌آوریم، سالانه چند ده هزار نشریه داخل استان می‌آید.

آمار کتابخانه‌های استان
قریب به ۷۰ کتابخانه عمومی داریم و ۷۰۰هزار نسخه کتاب و ۵۰هزارعضو فعال داریم، از ابتدای سال تا الان قریب به ۱۶۰ هزار امانت کتاب‌ها رفتند یعنی مردم ما علاقمند به فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی هستند ولی باز هم باید زمینه بیش‌تر فراهم شود که انشاالله مردم بیشتر به سمت کتاب بیایند. یکی از برنامه‌های هفته کتاب بحث اجلاسیه آیت‌الله ملک حسینی و نقد کتاب بر دیواره‌های سوریه را داریم که ناقد می‌آوریم. تقریبا ۴۵۰ برنامه فرهنگی تدارک دیده شده است که در شهرستان‌ها به صورت پراکنده از نمایشگاه کتاب تا نشست‌ حتی نقد کتاب و دیدار با مؤلفین و حتی روز ۳۰آبان که روز آخر هفته کتاب روز حکمت و فلسفه یکی از اساتید درجه یک فلسفه دعوت کردیم به یاسوج تشریف بیاورند به مناسبت روز جهانی حکمت و فلسفه بحثی درباره روز جهانی فلسفه داشته باشیم.

جایگاه رسانه در گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی در استان ما کجاست؟
من معتقدم کتاب خود مهمترین رسانه است، «ذات نایافته از هستی بخش / کی تواند که بود هستی بخش» اساسا فردی که خود اهل کتاب‌ و کتاب‌خوانی نباشد در هر جایگاهی باشد آن فرد در حد تشریفات با کتاب ارتباط برقرار می‌کند ولی انسانی که خود مانوس باشد و انس معنی خاصی دارد قطعا میتواند در این راستا گام بردارد. فضای مجازی به شدت مبتنی بر سرعت و داده است و حتی علم نیست در این فضا باعث شده کتاب‌خوانی ما ضعیف شود. من معتقدم اصحاب رسانه هم به این شیوه مبتلا شدند علی‌رغم اینکه خیلی از دوستان را می‌شناسم که انصافا علیرغم مشکلاتی که دارند مجموعا پای کار حوزه فرهنگ است و خیلی تلاش می‌کنند و سختی می‌کشند اما احساس میکنم نسبت ما با کتاب، یک نسبت وجودی نیست یعنی خودمان در موقعیت انسان‌هایی که عادت به کتاب خواندن دارند به ندرت هستیم. اگر اهل رسانه و خبر با کتاب مانوس باشند حوزه کتاب را پوشش می‌دهند و به همین خاطر کار کتاب‌‌خوانی بیش از آنکه با بخشنامه و دستورالعمل پیش برود با انسان‌های عاشق کتاب پیش می‌رود یا بهتر بگویم با انسان‌هایی که خودشان نسبتی با کتاب دارند. این تیپ افراد اگر در جامعه زیاد شوند مطمئن باشید خود به خود اخبار مربوط به کتاب گل می‌کند و رویدادهای ناظر یه کتاب گل می‌کند اتفاقات زیادی برگزار می‌شود.

نیاز و طلب و ارتباط آن
خود به خود وقتی یک طلب یا تمنای جمعی در درون مردم به وجود بیاید آن تمنا خود به خود در بیرون پاسخش را دریافت می‌کند. یک سری افرادی حداقل پای کار آن می‌آیند. اگر مردم کتاب‌خوان شوند تا دلتان بخواهد کتاب‌فروشی ها چند برابر می‌شود. حوزه رسانه باید تلاش کند جامعه را به سمتی ببرد که طلب و تمنای جمعی در جامعه به وجود بیاید. پیش فرض و نقطه شروع آن به نظرم این است که خود اهالی رسانه خیلی باید در موقعیت انسان‌های کتاب‌خوان باشند. هر کس سلیقه‌ای در کتاب دارد مهم این است بخوانیم و ناظر بر نیازهای فردی و اجتماعی باشد. ناظر به توسعه فردی و اجتماعی بخوانیم که بتوانیم جامعه‌مان را توانمند کنیم جامعه‌ای قوی می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند. چیزی که می‌تواند قدرت تولید کند متافیزیک است. چیزی که می‌تواند قدرت تولید کند ماده نیست و معناست و کتاب چیزی است که در نقطه معنا ایستاده است. کتاب مهم ترین چیز معنابخش است، بعضی کتاب‌ها خود رهبر هستند.

خواندن کتاب‌های زرد
کتاب‌های زرد با تمام نقد، فرد یک نیازی را در خود تشخیص داده که به سمت آن رفته است و یک خودآگاهی نسبت به خود دارد. باز هم اگر بتوانیم از کتاب‌های زرد و روانشناسی به سمت کتاب‌های مبتنی بر حوزه جان‌شناسی هستند یعنی لایه‌های عمیق وجودی را واکاوی می‌کنند مثل بعضی کتاب‌های در حوزه روانشناسی اگزیستانسیالیم، این روانشناسی به شدت بین مردم محبوب شده است چون انسان‌ها را با عمیق‌ترین لایه‌ها و ساختارها یعنی با لایه‌های روانی انسان درگیر می‌شود و به خودشناسی می‌رسد که میتواند مشکلاتش را حل کند. کتاب‌های زرد در مجموع چیزی به انسان اضافه نمی‌کند اما باز هم خواندنش خالی از لطف نیست. پیام کتاب «قورباغه ات را قورت بده» این است سخت‌ترین کار در روز را به عنوان اولین کار انجام بده. در این حد خوب بود و بیشتر از این چیری به انسان اضافه نمی‌کند.

دو کتاب معرفی کنید

«شخصیت [زندگی] خود را دوباره بیافرینید» جفری یانگ مبتنی بر طرحواره درمانی و حوزه معنای زندگی «درباره [هنر] زیستن» هانسن کونگ، مفاهیم زندگی مثلا رنج که انسان چه نسبتی با رنج دارد.

رنج چه نسبتی با تعالی انسان دارد
غالبا رنج را بد می‌دانیم حتی تلاش می‌کنیم از آن رها شویم بگریزیم. در حد که قرص استامینوفن بخریم صورت مسئله پاک شود تلاش می‌کنیم درد را از بین ببریم. گاهی اوقات رنج از بین رفتنی نیست رنج باید باهاش مواجه پیدا کنیم. به تعابیر یکی از اساتید باید کنار رنج خیمه بزنیم و رنج چه نقشی در تعالی انسان و در معنابخشی به زندگی داشته باشد. گاهی اوقات وقتی زندگی بی معنی می‌شود رنج انسان را در نقطه معنادار نگه می‌دارد و انسان را در نقطه تاب آوری نگه می‌دارد. درباره درد «ارنست یانگر» تعییر جالبی دارد می‌گوید نسبت با درد و رنج بگو تا من بگویم کیستی یعنی شخصیت هر کسی را به نسبتی که با رنج و درد دارد می‌توان تشخیص داد.