افتونیوز| در گذر زمان نقش کتابخانه‌ها همواره فراتر از صرفاً یک مکان برای امانت دادن کتاب بوده و در دنیای امروز که غرق در انبوه اطلاعات دیجیتال و سرگرمی‌های آنلاین هستیم، کتابخانه‌های عمومی به عنوان سنگرهای فرهنگی و اجتماعی، نقشی حیاتی در تقویت تفکر انتقادی، ترویج فرهنگ کتابخوانی و ایجاد فضایی برای تعاملات اجتماعی ایفا می‌کنند.

استان کهگیلویه و بویراحمد با میراث غنی فرهنگی و ادبی خود، نیازمند کتابخانه‌هایی پویا و کارآمد است تا این میراث را حفظ و به نسل‌های آینده منتقل کند، اما وضعیت کتابخانه‌های عمومی در این استان چگونه است؟ آیا توانسته‌اند با چالش‌های عصر دیجیتال مقابله کنند و به نیازهای متنوع جامعه پاسخ دهند؟ برای یافتن پاسخ این سؤالات، به گفت‌وگویی تفصیلی با محسن جبارنژاد، مدیرکل پرتلاش کتابخانه‌های عمومی کهگیلویه و بویراحمد نشسته‌ایم.

جبارنژاد که سکان هدایت این نهاد فرهنگی را به‌عهده دارند، به ما از وضعیت کنونی کتابخانه‌ها، برنامه‌های راهبردی، چالش‌های پیش رو و چشم‌اندازهای آینده خواهند گفت. در این مصاحبه، به بررسی دقیق و جامعی از موضوعات در زمینه کتاب و کتابخوانی خواهیم پرداخت.

وضعیت کنونی کتابخانه‌های عمومی در استان را چگونه توصیف می‌کنید و چه ویژگی‌های خاصی دارند؟

کتابخانه عمومی از وضعیت راکد که صرفاً در وضعیت امانت دهی خارج کردیم. علاوه بر امانت تبدیل به پایگاه اجتماعی شده است. این پایگاه ویژگی‌هایی دارد که اینکه تأکید بر امر اجتماعی دارد و بر فردگرایی غلبه دارد. در این پایگاه زنان و کودکان نوجوانان و ... حضور دارند و بنا بر نیازهای اجتماعی آنها برنامه دارد. در دنیا هم سمت‌وسو به این شکل است که با نوآوری و ارائه خدمات جدید در برنامه‌ها از غلبه فضای مجازی جلوگیری کنند.

 مهم‌ترین اهداف و وظایف شما به عنوان مدیرکل کتابخانه‌های عمومی چیست و چگونه برای تحقق آن‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اید؟

در قانون وظیفه خاصی درباره اهداف و وظایف کتابخانه‌های عمومی تعریف نشده است. از سویی نهاد کتابخانه‌ها بیشتر وظیفه توسه کتابخانه‌ها را دارد ولی در عین حال تلاش کردیم ترویج فرهنگ کتابخوانی را نیز توسعه دهیم. ما وظیه داریم کاری کنیم که مردم در اتفاقات پیرامون خود متفکر باشند و یک کُنش خردمندانه و عاقلانه در مردم شکل بگیرد. تأکیدی که در دین و سنت ایرانی هست خردمندی و خردورزی است که این کار از طریق کتابخوانی قابلیت محقق شدن دارد. جلسات اندیشه‌ورزی که در کتابخانه ها برگزار می‌شود در همین راستاست.

چه نوع خدماتی در کتابخانه‌های عمومی ارائه می‌شود و آیا برنامه‌ای برای توسعه این خدمات دارید؟

کتابخانه ها در خدمات جدید خود حدود ۴۰ خدمت ارائه می دهند یکی از این خدمات سالن مطالعاتی ویژه است که محقق شده. جلسات شعرخوانی و نقد ادبی در سالن‌های کتابخانه‌های عمومی برگزار می‌شود. در حال حاضر بزرگترین بخش کودک جنوب کشور در شرف بهره‌برداری است که می‌تواند یک جایگزین خوب و سالم برای پارک‌های بازی کودکان در سطح شهر باشد که در این بخش علاوه بر هیجانات کودکان باعث رشد فکری آنها می‌شود.

در خصوص برگزاری رویدادهای فرهنگی، کتابخوانی یا دوره‌های آموزشی در کتابخانه‌ها چطور، آیا برنامه‌ای دارید؟

در حوزه برنامه‌های فرهنگی و کتابخوانی پویش‌های متعددی در مناسبت‌های مختلف اعم از شادی و غم برگزار شده است. پویش جشنواره رضوی یکی از این برنامه‌ها بوده که حدود ۱۶ هزار نفر در آن شرکت داشتند و مردم استقبال خوبی از آن داشتند. این نکته را تأکید کنم که در زمانی که فضای مجازه بر همه چیز احاطه پیدا کرده و کتاب خواندن به شیوه سنتی تضعیف شده، این استقبال بسیار قابل توجه است.

از فضای مجازی گفتید، چه اقداماتی برای گسترش منابع دیجیتال و الکترونیکی در کتابخانه‌ها انجام شده و آیا به فکر ارائه خدمات آنلاین هستید؟

در بحث گسترش فضای دیجیتال با پویش‌های مجازی که برگزار می‌کنیم، توانستیم فضایی را طراحی کنیم که در آن بسیاری از فایل‌های پی دی اف کتاب‌ها بارگذاری شود که هم برای مطالعه هم برای مسابقه در دسترس عموم قرار می‌گیرد. در سطح ملی هم زیرساخت‌ها در حال فراهم شدن است که إن شاءالله به زودی شاهد گسترش ویژه‌ای در این باره خواهد داشت.

البته نسخه چاپی کتاب حس خاصی در مورد خواندن و مطالعه دارد که جایگزینی ندارد.

 برنامه‌ای برای بهبود و نوسازی زیرساخت‌های کتابخانه‌ها و تجهیز آنان با فناوری‌های نوین دارید؟

در حوزه فضای مجازی در تلاش هستیم که بخشی در کتابخانه مرکزی راه‌اندازی شود به اسم اتاق وب که شامل آموزش هوش مصنوعی و دانش‌های جدید و مرتبط با فضای مجازی خواهد بود.

 تأمین منابع مالی برای توسعه کتابخانه‌ها از چه طریقی انجام می‌شود؟

کمک‌های دولت در خصوص کتابخانه‌ها بسیار ناچیز است، یکی از درآمدها نیم درصد درآمدهای شهرداری‌هاست که خود شهرداری‌ها دچار مشکلات عدیده‌ای در بحث تأمین منابع مربوط به امور شهری هستند. اما باید گوشزد کنیم که بعد از آموزش‌وپرورش، کتابخانه‌های عمومی گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور است که نیاز به منابع مالی بیشتری دارد و سهل‌الوصل بودن آن لازم است.

 چه برنامه‌هایی برای آموزش و ارتقاء سطح دانش و مهارت‌های کتابداران دارید؟

در دنیا همزمان با توسعه تکنولوژی در جهان و همچنین ارائه خدمات نوین در کتابخانه‌ها، ارتقا این خدمات نیازمند ارتقا مهارت‌های کتابداران است که باید بنا به نیازهای روز، خودشان توانمند شوند و بتوانند با این رشد و تغییر جدید در جهان خودشان را به این شرایط وفق دهند.

بزرگ‌ترین چالش‌هایی که کتابخانه‌های عمومی در استان با آن مواجه‌اند چیست و چگونه قصد دارید با آن‌ها مقابله کنید؟

در خصوص چالش‌های موجود، بزرگ‌ترین این چالش‌ها مسئله مالی است که نیازمند حمایت ویژه دولت است. پروژهایی مانند پروژه چرام و بهمئی از سال ۱۳۹۰ راکد بودند و در سفر شهید رئیسی به استان بودجه‌ای برای تکمیل این پروژه‌ها تخصیص داده شد. پروژه‌های باشت، پاتاوه و همچنین کاکان هم کلنگ‌زنی شدند و در حال احداث هستند که امیدواریم در مدت زمان کوتاهی به بهره‌برداری برسند.

 چگونه می‌توان جوانان و افراد کم‌خوان را به کتابخانه‌ها جذب کرد و آنان را تشویق به مطالعه کرد؟

یکی از مواردی که مردم را به کتابخوانی سوق می‌دهد این است که مسئولینی که مردم را به کتابخوانی دعوت می‌کنند خودشان اهل کتاب خواندن باشند. قران کریم می‌فرماید؛ چرا چیزی را که به آن عمل نمی‌کنید به مردم می‌گویید عمل کنند.

از طرفی ارزان بودن کتاب هم در این خصوص حائز اهمیت است. در این حوزه بیشتر وزارت فرهنگ و ارشاد متولی کار است و چون مشکلات معیشتی باعث شده کتاب از سبد خرید خانواده‌ها خارج شود، افراد می‌توانند با عضویت رایگان و ارزان‌قیمت در کتابخانه‌های عمومی از تمامی کتاب‌های موجود در این مراجع فرهنگی بهره بگیرند.

 چگونه بر عملکرد کتابخانه‌ها نظارت می‌کنید و معیارهای ارزیابی آن‌ها چه هستند؟

نظارت بر مجموعه‌ها از طریق بازدید انجام می‌گیرد. در بازدید از کتابخانه‌های استان رتبه اول کشوری را داریم، هم مدیرکل و هم کارشناسان به صورت مرتب از شهرستان‌ها بازدید می‌کنند. مدیریت به صورت میدانی است و مدیریت پشت میزی و از راه دور صورت نمی‌گیرد.

در این بازدیدها بحث عضویت‌ها، امانت‌ها، کارهای فرهنگی، انجمن کتابخانه‌ها، انجمن خیرین و سایر مباحث کاری مورد رصد و پیگیری قرار می‌گیرند که نتایج بسیار خوبی در رفع نواقص و پیشرفت کار داشته است.

تسنیم: چشم‌اندازی شما برای آینده کتابخانه‌های عمومی در استان چیست و چه انتظاراتی از جامعه دارید؟

در رابطه با چشم‌انداز کتابخانه‌های عمومی باید بگویم؛ کتابخانه‌ها را به عنوان پایگاه اجتماعی می‌دانیم یعنی کتابخانه‌ها صرفاً به عنوان پایگاهی برای امانت کتاب و فراهم کردن سالن مطالعاتی نیست، کتابخانه به عنوان یک پایگاه برای همه عموم مردم اعم از سالمند، کودک، نوجوان، جوان، زن و مرد و برای تبادل تجربه‌هاست. بر این اساس بخش کودک را کتابخانه مرکزی یاسوج راه‌اندازی کردیم که بزرگ‌ترین بخش کودک کتابخانه‌های جنوب کشور است و این بخش به عنوان یک پاتوق برای ارتقای مهارت افزایی کودکان در نظر گرفته شده است.

در این چند سالی که در خدمت کتابخانه‌های عمومی بودیم خدمات نوینی از جمله سالن‌های مطالعاتی ویژه، بخش کودک جدید، طراحی بخش‌های دیگر، پیش‌بینی اتاق وب و برگزاری اردوهای کتابخوانی عشایر در مناطقی که دسترسی به کتاب ندارند انجام گرفته است. هدف از این خدمات نوین ارتباط‌گیری بیشتر بین کتابخانه و مردم است که مردم نیاز به کتابخانه را بیشتر احساس کنند.

منبع : تسنیم