افتونیوز| "هدایت‌الله دیدبان" محیط‌بان اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان کهگیلویه در منطقه حفاظت شده کوه خائیز حد فاصل کهگیلویه و بهبهان در درگیری با شکارچیان متخلف به شهادت رسید. موضوعی که وجدان عمومی جامعه را از دیشب درگیر خود کرد و حتی با دستورات قضائی دادستانی خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد همراه شد.

به همبن بهانه با رویکرد تحلیلی و توصیفی به بررسی شرایط سخت شغلی محیط بانان پرداختیم.

محیط‌بانان ایران با چالش‌های گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کنند که اصلی‌ترین آن‌ها، نبود حمایت‌های قانونی و قضایی کافی است. به‌خلاف بسیاری از کشورها، قوانین حفاظت از محیط زیست و حیات‌وحش در ایران هنوز به‌طور کامل توسعه نیافته و محیط‌بانان در مواجهه با شکارچیان غیرمجاز یا متجاوزان به منابع طبیعی، از حمایت‌های قضایی مؤثری برخوردار نیستند.

این امر موجب شده است محیط‌بانان در مقابله با تهدیدات، اغلب جان خود را به خطر بیندازند و حتی در مواردی قربانی خشونت شوند.

مشکلات معیشتی و حقوق پایین

مسئله معیشت و حقوق محیط‌بانان یکی از مشکلات جدی در ایران است که زندگی و انگیزه این قشر فداکار را تحت تأثیر قرار داده است. محیط‌بانان به‌عنوان افرادی که در سخت‌ترین شرایط کاری و با خطرات جانی و جسمانی روبه‌رو هستند، باید از حقوق و مزایای متناسبی برخوردار باشند، با این حال، میزان دستمزد و شرایط معیشتی آن‌ها نسبت به وظایف دشوارشان بسیار ناکافی و نامتناسب است.

حقوق محیط‌بانان در ایران به‌اندازه‌ای پایین است که بسیاری از آن‌ها برای تأمین هزینه‌های زندگی و حمایت از خانواده خود دچار مشکل هستند. بیشتر محیط‌بانان در مناطق دورافتاده و کوهستانی کار می‌کنند که هزینه‌های زندگی در آن‌ها بالاتر از مناطق شهری است و این مسئله فشار معیشتی بیشتری بر دوش آن‌ها گذاشته است. نبود امنیت شغلی و عدم پرداخت به‌موقع حقوق و مزایا نیز از دیگر مشکلاتی است که بسیاری از محیط‌بانان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

همچنین، محیط‌بانان معمولاً به بیمه‌های کافی و تسهیلات درمانی دسترسی ندارند و در صورت وقوع حادثه یا آسیب‌های جسمانی، هزینه‌های درمان به‌عهده خود آن‌ها یا خانواده‌هایشان قرار می‌گیرد. نبود پوشش بیمه‌ای و خدمات درمانی کافی، به‌خصوص برای کسانی که دائماً در معرض آسیب‌های شغلی قرار دارند، دغدغه‌های معیشتی و شغلی محیط‌بانان را افزایش می‌دهد و انگیزه آن‌ها برای ادامه کار در این حوزه را کاهش می‌دهد.

در کشورهای پیشرفته‌تر، محیط‌بانان از حقوق و مزایای قابل‌توجهی برخوردارند که نه‌تنها هزینه‌های زندگی آن‌ها را تأمین می‌کند، بلکه انگیزه کافی برای فعالیت در این شغل دشوار را نیز فراهم می‌آورد، ازاین‌رو، ضروری است که در ایران به بهبود وضعیت معیشتی و افزایش حقوق محیط‌بانان توجه ویژه‌ای شود. این امر می‌تواند از یک سو به حفظ منابع طبیعی و حیات‌وحش کشور کمک کند و از سوی دیگر، ارزش و شأن محیط‌بانان را در جامعه ارتقا دهد و انگیزه آن‌ها را برای انجام وظایف خطیرشان تقویت کند.

کمبود تجهیزات حافظان طبیعت

کمبود تجهیزات نیز از دیگر چالش‌های مهمی است که این قشر با آن روبه‌روست. بیشتر محیط‌بانان دسترسی کافی به تجهیزات ایمنی و ابزارهای مدرن برای انجام وظایف خود ندارند و این کمبودها در مناطق کوهستانی و دورافتاده بیشتر احساس می‌شود.

نبود بودجه کافی، توانایی تأمین وسایل نقلیه، ابزارهای ارتباطی و تسهیلات اولیه را محدود می‌کند و موجب می‌شود محیط‌بانان نتوانند به‌موقع و به‌شکل مؤثر در شرایط اضطراری وارد عمل شوند.

در این کشورها، قوانینی مشخص و جامع وجود دارد که به محیط‌بانان اجازه می‌دهد در مقابله با متجاوزان و شکارچیان غیرمجاز، به‌شکل قانونی از سلاح و امکانات دفاعی استفاده کنند. این حمایت قانونی، امنیت شغلی محیط‌بانان را تضمین می‌کند و باعث می‌شود آن‌ها با آرامش بیشتری به حفاظت از منابع طبیعی بپردازند. در حالی که در ایران، عدم شفافیت قوانین موجب شده است محیط‌بانان اغلب در صورت استفاده از زور برای حفاظت از خود یا طبیعت، با پیگرد قضایی مواجه شوند و این امر انگیزه آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

همچنین، کشورهای پیشرفته در زمینه حفاظت از محیط‌زیست، آموزش‌های تخصصی و مستمر برای محیط‌بانان خود ارائه می‌دهند، برای مثال، محیط‌بانان در پارک‌های ملی ایالات متحده یا کانادا تحت آموزش‌هایی در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین، مانند پهپادها برای نظارت بر زیستگاه‌ها و سیستم‌های پیشرفته GPS برای ردیابی حیات‌وحش، قرار می‌گیرند. در ایران، به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و کمبود امکانات، محیط‌بانان اغلب بدون آموزش‌های کامل و با تجهیزاتی ابتدایی و قدیمی در مناطق دشوار و وسیع فعالیت می‌کنند.

از سوی دیگر، کشورهای پیشرو در حمایت از محیط‌بانان به تأمین رفاه اجتماعی و امکانات درمانی نیز اهمیت می‌دهند. محیط‌بانان در این کشورها دارای بیمه‌های شغلی و خدمات درمانی گسترده هستند، در حالی که در ایران این مزایا به‌طور محدود و ناکافی ارائه می‌شود. نبود خدمات درمانی و بیمه کافی، محیط‌بانان ایرانی را در برابر آسیب‌های جسمی و روانی ناشی از شغل خود، آسیب‌پذیرتر می‌سازد.

تجهیزات به‌روزتر، بازدارندگی بیشتر

تجربه کار در این حوزه نشان میدهد "هر چقدر تجهیزات محیط‌بانان ما بهتر باشد میزان بازدارندگی نیز بالاتر خواهد رفت."، شکارچی متخلف پیش از اینکه اقدامی انجام دهد، تعداد محیط‌بانان و تجهیزات آنها را آنالیز می‌کند و بعد از آنالیز کردن اقدام به شکار غیرمجاز یا فرار از منطقه می‌کند و لذا هر چقدر تجهیزات بهتر باشد در بحث پیشگیری از وقوع جرم مؤثرتر عمل خواهد کرد، لذا نخستین جایی که تجهیز محیط‌بانان ما به‌کار می‌آید، در پیشگیری از درگیری است که در واقع هدف محیط‌بانان  نیز همین است اما در برخی موارد از این مرحله عبور می‌کند و درگیری پیش می‌آید که منجر به شهادت محیط‌بانان  و یا کشته شدن و جراحت شکارچیان غیرمجاز می‌شود.

در سالهای اخیر و با افزایش فعالیت شکارچیان غیرمجاز، تهدیدی جدی برای گونه‌های جانوری و منابع طبیعی این استان است و محیط‌بانانی که وظیفه حفاظت از این ثروت ملی را بر عهده دارند، هر روز با خطر جانی مواجه می‌شوند. این درگیری‌ها و شهادت محیط زبان خائیز  نشان‌دهنده عمق مشکلاتی است که محیط‌بانان در مقابله با شکارچیان غیرمجاز با آن روبه‌رو هستند؛ از نبود امکانات و نیروهای کافی گرفته تا قوانین و مسائل ساختاری دیگر.

متأسفانه در حال حاضر مجازات‌های تعیین‌شده برای شکار غیرمجاز چندان بازدارنده نیستند؛  شکارچیانی که دستگیر می‌شوند، اغلب با جریمه‌های نقدی کم یا زندان‌های کوتاه‌مدت مواجه می‌شوند که این خود انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت غیرقانونی آنهاست. از طرفی، نبود فرهنگ‌سازی در این زمینه نیز مزید بر علت است. اگر دولت و نهادهای مربوطه به‌جای برخوردهای سطحی، یک رویکرد جامع و علمی در پیش بگیرند، می‌توانیم به نتایج بهتری دست یابیم.

اینک؛ با توجه به افزایش موارد سوء قصد به محیط‌بانان و خشونت‌های شکارچیان، این وظیفه مسئولان است که تدابیر جدی‌تری برای محافظت از این قشر از جامعه اتخاذ کنند. محیط‌بانان که با تمام توان خود از طبیعت حفاظت می‌کنند، شایسته حمایت‌های بیشتر و حقوقی قوی‌تر هستند. برخوردهای قانونی محکم‌تر، آموزش‌های حرفه‌ای‌تر و تأمین تجهیزات پیشرفته، از نیازهای اساسی این قشر است تا بتوانند در برابر چنین تهدیداتی مقاومت کنند