در استان کهگیلویه و بویراحمد، نام سه شهرستان کهگیلویه، گچساران و بویراحمد همیشه در کنار هم می‌آید؛ سه جغرافیای بزرگ، پرجمعیت و اثرگذار که به‌طور طبیعی باید موتور محرک فرهنگی استان باشند. اما وقتی عملکرد ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی این سه شهرستان کنار هم گذاشته می‌شود، شکاف‌ها خودشان را نشان می‌دهند؛ شکافی که اگر امروز دیده نشود، فردا با هزینه‌ای سنگین‌تر خود را تحمیل خواهد کرد.

نگاهی مقایسه‌ای به فعالیت‌های فرهنگی نشان می‌دهد که گچساران در عمل، یک گام جلوتر ایستاده است. در این شهرستان، ارشاد – دست‌کم در قیاس با دو شهرستان دیگر – توانسته هنرمندان، نویسندگان، شاعران، فعالان رسانه‌ای و کنشگران فرهنگی را دور هم جمع کند، به آن‌ها تریبون بدهد و فضای گفت‌وگو ایجاد کند. شاید این فعالیت‌ها کامل و بی‌نقص نباشد، اما جریان دارد؛ نفس می‌کشد و دیده می‌شود. همین دیده‌شدن، به هنرمند انگیزه می‌دهد که بماند، تولید کند و احساس کند بخشی از معادله فرهنگ شهر است.

در مقابل، دو شهرستان بویراحمد و کهگیلویه با وجود پیشینه فرهنگی غنی، استعدادهای فراوان و نسل جوان مستعد، گرفتار نوعی سکون فرهنگی نگران‌کننده هستند. ادارات ارشاد در این دو شهرستان بیشتر در نقش یک نهاد اداری ظاهر شده‌اند تا یک نهاد فرهنگیِ کنشگر. ارتباط با بدنه فرهنگ ضعیف است، برنامه‌ها پراکنده یا کم‌اثرند و مهم‌تر از همه، احساس «رهاشدگی» در میان هنرمندان روزبه‌روز پررنگ‌تر می‌شود.

اینجا باید به یک نکته اساسی توجه کرد:

فرهنگ حوزه‌ای نیست که خلأ در آن بی‌پیامد بماند. انفعال امروز، بحران فرداست.

اگر این روند ادامه پیدا کند، اثرات آن در آینده کاملاً قابل پیش‌بینی است:

نخست، فرسایش سرمایه فرهنگی. هنرمندی که دیده نمی‌شود، یا خاموش می‌شود یا کوچ می‌کند. نتیجه آن، خالی‌شدن شهرستان‌ها از نیروهای خلاق و انتقال تولید فرهنگی به شهرها و استان‌های دیگر است؛ پدیده‌ای که بازگشت از آن به‌مراتب دشوارتر از پیشگیری است.

دوم، گسست نسل جدید از فرهنگ بومی. وقتی نهاد متولی فرهنگ فعال نباشد، میدان به‌طور طبیعی به جریان‌های سطحی، مصرف‌گرا و بی‌ریشه واگذار می‌شود. جوانی که برنامه فرهنگی جدی نمی‌بیند، نه با شعر، نه با هنر، نه با هویت محلی پیوند برقرار می‌کند و در نهایت، فرهنگ برایش به یک امر حاشیه‌ای و بی‌کارکرد تبدیل می‌شود.

سوم، تضعیف نقش فرهنگ در توسعه اجتماعی. فرهنگ فقط هنر و جشنواره نیست؛ فرهنگ ابزار گفت‌وگو، کاهش آسیب‌های اجتماعی، تقویت همبستگی و حتی افزایش سرمایه اعتماد عمومی است. وقتی ارشاد منفعل باشد، این ابزار از دست می‌رود و جامعه هزینه آن را در قالب افزایش نارضایتی، بی‌اعتمادی و شکاف اجتماعی می‌پردازد.

چهارم، حاشیه‌نشینی شهرستان‌ها در معادلات استانی و ملی. شهرستانی که صدای فرهنگی ندارد، در تصمیم‌سازی‌ها هم دیده نمی‌شود. نبود جریان فرهنگی فعال، به‌تدریج به حذف نرم این مناطق از نقشه رویدادهای مهم فرهنگی کشور منجر می‌شود.

در این میان، تجربه نسبی گچساران نشان می‌دهد که فعال‌بودن ارشاد الزاماً به بودجه‌های کلان یا امکانات خارق‌العاده نیاز ندارد؛ آن‌چه تعیین‌کننده است، نگاه و اراده مدیریتی است. اراده‌ای که فرهنگ را نه یک سربار اداری، بلکه یک سرمایه راهبردی بداند.

اگر امروز در دو شهرستان بویراحمد و کهگیلویه تغییری در رویکرد فرهنگی ایجاد نشود، فردا باید پاسخ‌گوی نسلی بود که نه به نهاد فرهنگ اعتماد دارد، نه خود را در آیینه آن می‌بیند.

فرهنگ با سکوت مدیریت نمی‌شود؛ یا زنده نگه داشته می‌شود، یا آرام‌آرام از دست می‌رود.