در سی و هفتمین روز از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، مراسم اسکار برگزار شد و اعضای این آکادمی جوایز امسال بهترین آثار صنعت سینمای جهان را اعطا کردند. اسکار امسال هم مانند دیگر مراسم‌های فرهنگی و اجتماعی ماههای اخیر جهان، کاملا متاثر از مورد عجیب دونالد ترامپ بود.

برخی از بزرگان سینما در سخنان خود به رفتارها و کنش های غیرعادی و عجیب ترامپ طعنه زدند و تحلیلگران زیادی هم گفتند که خواه ناخواه مواضع و آرای داوران و به طور کلی همه چیز اسکار 2017 متاثر از پدیده ترامپ است.

اما نقطه آغاز تقابل اسکار و ترامپ، نه در روز برپایی مراسم که چند هفته پیش از اسکار کلید خورد. اوایل ماه بهمن و همزمان با اعلام فرمان ترامپ مبنی ممنوعیت ورود ایرانیان و اتباع شش کشور دیگر به آمریکا، نامزدهای اسکار 2017 هم مشخص شد. در این فهرست نام فیلم سینمایی «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی از ایران هم قرار داشت. با شروع اعتراضات به فرمان ترامپ، ابتدا ترانه علیدوستی در توییتر گفت که در این مراسم شرکت نمی‌کند. پس از آن اصغرفرهادی با انتشار بیانیه‌ایی اعلام کرد که در اعتراض به سیاست های نژادپرستانه دولت جدید آمریکا در قبال مردم ایران و دیگر کشورها در اسکار امسال حضور نخواهد یافت. این بیانیه موجی از همراهی‌های بین المللی با این کارگردان سرشناس را به دنبال داشت. سرانجام در شبی که شهردار لندن در تصمیمی کم سابقه اقدام به اکران فیلم فروشنده در یکی از معروفترین میادین لندن کرد، در نیویورک این اثر فاخر سینمای ایران اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی2017 را از آن خود کرد تا سهم فرهادی و ایران از اسکار آمریکایی دو تندیس طلایی باشد.

همزمان با اعلام نام فروشنده و فرهادی ایرانی در مراسم اسکار، همه ذهن ها از نیویورک و سراسر جهان، راهی دفتر کار دونالد ترامپ در کاخ سفید واشنگتن شد. بلافاصله بسیاری گوشی های خود را روشن کردند و منتظر شدند که واکنش توییتری آقای رییس جمهور به انتخاب این فیلم ایرانی در مراسم اسکار را ببینند. دلیل این ذهنیت هم فشارها و جوسازی های اخیر ترامپ علیه تهران و مردم ایران بود. از این رو است که بسیاری در سرتاسر جهان این جایزه را جدای از ارزش های هنری فیلم، بزرگترین دهن‌کجی فرهنگ به سیاست های نژادپرستانه ترامپ دانستند.

«فروشنده» اما ماهها پیش از اسکار، دو جایزه مهم جشنواره کن فرانسه را به عنوان فاخرترین جایزه سینمای جهان کسب کرده بود. جوایز کن، به خودی خود نشانه بزرگ قابلیت های هنری فروشنده و گواهی بر پاک و غیرسیاسی بودن اختصاص جایزه اسکار امسال به اصغرفرهادی و سینمای ایران است. با این وجود حتی اگر فروشنده، فرهادی و سینمای ایران کاری به کار سیاست نداشته باشد، در جهان بحران‌زده، پرآشوب و سراسر تقابل و هرج و مرجِ امروز که دونالد ترامپ یکی از صحنه گردانان اصلی آن است، سیاست دست از سر هیچ چیز برنمی دارد؛ حتی سینما.

نشان به آن نشان که جیمی کیمل مجری مراسم اسکار در میانه برنامه با خنده و طعنه گفت که «دو ساعت از شروع برنامه می گذرد و دونالد ترامپ هنوز در توییتر چیزی در مورد اسکار ننوشته است، من برایش نگران شده ام.» رئیس جمهور توییترباز آمریکا اما جیمی کیمل و دیگر منتقدان را زیاد منتظر نگذاشت و دقایقی بعد همچون یک جوان عصبی و ناشی، دو توییت تند علیه برخی شرکت کنندگان در مراسم اسکار منتشر کرد و ساعاتی پس از پایان مراسم هم با طعنه به اشتباه پیش آمده در معرفی بهترین فیلم اسکار، دلیل این اشتباه را تمرکز زیادی برگزارکنندگان مراسم بر سیاست دانست. به بیان بهتر ترامپ که از تاختن مستقیم به انتخاب فروشنده فرهادی توسط آکادمی اسکار هراس داشت و می دانست چنین انتقادی، واکنش های ویرانگری در عرصه اجتماعی و رسانه ای به همراه خواهد داشت، اشتباه پیش آمده در مراسم را دستمایه قرار داد تا حرف دلش را در لفافه بزند و بگوید که اسکار امسال سیاسی بود.

اظهارات توییتری و رسمی دونالد ترامپ و دیگر کارگزاران سیاست خارجی دولت جدید آمریکا در ماههای اخیر نشان می دهد که کاخ سفید به بهانه‌های واهی، شمشیر را برای ایران از رو بسته است. مواضع خصمانه ترامپ در قبال ایران که از همان اولین سخنرانی های انتخاباتی او مشهود بود، طی هفته های اخیر و از زمانی که به کاخ سفید قدم گذاشته همچنان ادامه دارد و روز به روز تندتر شده است. وی بارها در توییت ها، مصاحبه ها و سخنرانی های خود مدعی حمایت ایران از تروریسم شده است. درحالی که هیچ کدام از اتهامات ترامپ علیه ایران دارای شواهد و مدارک مستدل و حقیقی نیست، اما جریان غالب رسانه های آمریکایی (علیرغم تقابل با ترامپ و افشای گاف‌های متعدد او در دیگر موارد)، در مورد خاص اتهام علیه ایران سکوت اختیار کرده اند و ترامپ و تیم‌ش در این شرایط با آزادی عمل بیشتری به حمله لفظی به تهران ادامه می دهند.

با این حال از همین حالا می توان گفت که هرچند ترامپ برخلاف سلف خود زبان مذاکره و دیپلماسی را چندان نمی فهمد اما اتفاق اخیر، یعنی انتخاب فروشنده به عنوان یکی از برندگان اسکار امسال به مثابه نوعی دیپلماسی عمومی و فرهنگی عمل کرده و خواهد توانست شمشیر تیزی که در دست زنگی مستی چون ترامپ افتاده است را تا حدود زیادی کُند کند و پایین بیاورد. به خصوص که پیش از برگزاری اسکار، اصغر فرهادی در اقدامی هوشمندانه و اعتراضی ابتدا طی بیانیه ای که در رسانه‌های جهان بازتاب وسیعی داشت از عدم حضور خود در اسکار خبر داد و سپس دو چهره سرشناس و بین المللی ایرانی ساکن آمریکا یعنی انوشه انصاری و فیروز نادری را به نمایندگی خود برای شرکت در مراسم اسکار معرفی کرد. مجموع حرکت‌های فرهادی در شطرنج هنری- سیاسی اسکار امسال، کاخ سفید را به لحاظ اجتماعی در شرایط آچمز قرار داده و کار ترامپ و ترامپیست‌ها را برای پیش بردن سیاست های خصمانه خود در قبال ایران بسیار سخت کرده است، حتی اگر ترامپ در نقطه مقابل اوباما قرار داشته باشد و زبان دیپلماسی به معنای کلاسیک آن را متوجه نباشد.

*سرمقاله ابتکار - چهارشنبه 11 اسفند 95